2014 een jaar van tegenstrijdigheden in het OV

2014 was een jaar van tegenstrijdigheden voor het openbaar vervoer. Waar de roep om innovatie en ruimte voor creativiteit steeds groter werd, kampten overheden en vervoerders tegelijkertijd met teruglopende budgetten voor het openbaar vervoer vanwege bezuinigingen. 2014 gaat daarnaast te boek als een roerig aanbestedingsjaar dat in het teken stond van rechtszaken en blunders.

Om onder meer teruglopende budgetten het hoofd te bieden hebben opdrachtgevers en vervoerders de eerste stappen gezet om kleinschalig flexibel vervoer aan te bieden op minder drukke lijnen in landelijke gebieden. Reizigersorganisaties en vakbonden reageerden sceptische op de plannen en vrezen voor verschraling van het openbaar vervoer. Ook zijn ze bang dat inwoners van kleine dorpskernen in een isolement raken.

Om in de woorden van Connexxion-directeur Bart Schmeink te spreken gaat het openbaar vervoer een ‘perfect storm’ tegemoet waarin innovatie, duurzaamheid en vraaggestuurd vervoer de overhand zullen hebben. De eerste stappen zijn daarvoor het afgelopen jaar al gezet.

Aanbestedingen

2014 was ook het jaar van de aanbestedingsflaters. In januari bleek dat vervoerder EBS jaarlijks miljoenen euro’s in de regio Waterland vanwege een inschattingsfout bij de aanbesteding van de OV-concessie. Een verkeerde interpretatie en inschatting van de Nederlandse markt door moedermaatschappij Egged Bus Systems zou hieraan debet zijn.

De provincie Noord-Brabant flaterde door vervoerder Veolia ten onrechte aan te wijzen als de winnaar van de aanbesteding van het busvervoer in West-Brabant. Vanwege een foute formule in een Excelsheet kwam Veolia als winnaar uit de bus. Na herberekening met de juiste formule blijkt dat concurrent Arriva de opdracht moet krijgen.

Rechtszaak

In 2014 kwam de grootste regionale OV-aanbesteding in Nederland op de markt: de nieuwe OV-concessie van Limburg ter waarde van ruim één miljard euro. De private vervoerders bekritiseerden de provincie vanwege het in hun ogen ‘ongelijke speelveld’ dat in deze concessie werd gecreërd vanwege de voordelen van de huidige vervoerder NS ten opzichte van haar concurrenten. Een gang naar de rechter door Veolia mocht niet baten. Ook bij Autoriteit Consument en Markt werd een klacht ingediend, waarvan de uitkomsten in 2015 worden verwacht.

Ook in Zeeland werd de aanbesteding van het openbaar vervoer door een gang naar de rechter vertraagd. Busvervoerder Syntus trok op het laatste moment haar bezwaar in. Mede daardoor drong de vraag zich op of inschrijvers die gedurende de procedure afzien van rechtsgang hiervoor niet aansprakelijk dienen te worden gesteld.

Vierde spoorpakket

Het Europees Parlement stemde tegen het voorstel om het Nederlandse spoor op te knippen om concurrentie op het spoor verder mogelijk te maken. Het parlement wilde aanvankelijk het hoofdrailnet beperken tot maximaal 65 procent van het nationale spoor. Het aangenomen voorstel van de christendemocratische fractie in het Europees Parlement voorkwam dat het spoor wordt opgeknipt in verschillende delen. Het hoofdrailnet maakt nu 80 procent uit van het Nederlandse spoor.

Ook stemde het Europees Parlement tegen de gedwongen scheiding tussen de infrastructuurbeheerders en spoorwegmaatschappijen, waardoor bijvoorbeeld Deutsche Bahn en SNCF niet hoeven te worden opgesplitst. In Nederland is een strikte scheiding tussen de infrastructuurbeheerder en vervoerder al doorgevoerd.

Innovatie

2014 stond ook in het teken van innovaties. Er werden verdere stappen gemaakt met het uitrollen van reizen op rekening door dit mogelijk te maken voor blinden- en slechtzienden. In navolging daarvan gaan stadsvervoerders RET en GVB dit ook aan haar reizigers aanbieden. Ook kondigde NS aan om reizen met bankpas mogelijk te gaan maken. Ook worden er verder stappen gemaakt met big data en realtime reisinformatie.

In Apeldoorn worden de eerste stappen gezet in een project om een wagenpark van elektrische stadsbussen te laten rijden op de remenergie van de treinen die op het station stoppen. Bedenker Arjan Heinen, directeur van Hedgehog Applications, tekent daarvoor een intentieverklaring met onder andere waaronder aannemer BAM, stadsvervoerder Syntus en ING Bank.

Trolley 2.0

En Arnhem kondigt de bouw van de Trolleybus 2.0 aan. Deze trolleybus met een lengte van 18 meter rijdt bovenleidingloos en laadt tussendoor via een pantograaf bij via de bestaande infrastructuur.

Daarvoor worden twee bestaande trolleybussen omgebouwd tot Trolleybus 2.0. De eerste testritten met het prototype starten eind 2015 in Arnhem.

Opheffing stadsregio’s

Voor de stadsregio’s eindigde 2014 in mineur. De Eerste Kamer stemde voor de Wet afschaffing Wet Gemeenschappelijke Regeling-plusregio’s aangenomen. Dat betekent dat de bevoegdheden voor het openbaar vervoer van vier stadsregio’s (Utrecht, Arnhem Nijmegen, Eindhoven en Twente) naar de provincies en van drie stadsregio’s overgaan naar twee metropoolregio’s (Amsterdam en Rotterdam-Den Haag).

Met het groene licht uit Den Haag gaan de zogeheten Brede Doel Uitkeringen ter waarde over naar de provincie en de metropoolregio’s. Dat geldt ook voor de taken op het gebied van het openbaar vervoer en mobiliteitsmanagement.

Samenwerking

Vervoerder NS en spoorbeheerder ProRail heften eind 2014 samen het glas. Zij ondertekenden samen met staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur en Milieu de nieuwe contracten voor de komende tien jaar. De spoorbedrijven beloven de lat hoger te leggen en beter samen te werken, ook met andere vervoerders. Mansveld zal de teugels strakker aantrekken om de ondernemingen hieraan te houden.

Marieke van Gompel