Landelijke groei OV door stadsvervoer en HOV-lijnen

Meer gebruik van het OV in de grote steden en succes van kwalitatief hoogwaardige streeklijnen, hebben er voornamelijk voor gezorgd dat het OV in het stads- en streekvervoer in 2015 met 5 procent is gestegen in vergelijking met een jaar eerder. Kenniscentrum CROW verzamelde de afgelopen tijd bij de 13 OV-autoriteiten de reizigerskilometers in 2014 en 2015 en constateerde mede op basis daarvan deze groei. Op de dunne lijnen is echter nauwelijks sprake geweest van groei. 

Het gaat om een gemiddelde landelijke groei van 5 procent, waarbij de grootste stijging op te merken is in Utrecht en in de stadsregio Amsterdam. In Utrecht steeg het aantal kilometers van 316,5 miljoen kilometers in 2014 naar 338,6 miljoen kilometers in 2015. In Amsterdam was nog een hogere stijging op te merken, namelijk van 1.224,0 miljoen kilometer in 2014 naar 1.314,7 een jaar later. Alleen in de provincies Limburg en Zeeland lijkt het gebruik van het OV te zijn gedaald, respectievelijk met 3,7 en 4,9 procent.

Steden

“Ik had deze groei ergens wel verwacht”, aldus Gerard van Kesteren, de projectmanager bij CROW die het factsheet met deze gegevens heeft opgesteld. “We merken in de grote steden heel veel groei op.” GVB merkte het afgelopen jaar een stijging van het aantal reizigers van 6 procent en de Metropoolregio Rotterdam Den Haag – onder meer opdrachtgever van HTM en RET – merkte in 2015 ook een reizigersgroei van 3,3 procent op. “Wij herkennen ons dus in deze cijfers”, aldus de MRDH. Ook streeklijnen richting grote steden zijn erg populair.

De groei is volgens Van Kesteren verder te verklaren door positieve aanpassingen in de dienstregeling, snelle HOV-banen en een betere reisinformatie en die verklaringen worden herkend door verschillende vervoerders. “Wij zien vooral extra reizigers op de nieuwe Qliner- en Qlink-bussen”, aldus Jan van Selm van het OV-loket Groningen Drenthe. “Die lijnen doen het zo goed vanwege de kwaliteit, de frequentie, de kleurstelling van de bussen en de bekendheid. Hierdoor wordt dit een prettig product. De groei spitst zich dus met name toe op kwaliteitslijnen.”

HOV-lijnen

Ditzelfde geldt voor veel andere hoogwaardige buslijnen, zoals de Volans-lijnen in Brabant en de verschillende R-net lijnen. Vervoerder Connexxion berichtte eerder al dat het vervoer in de concessie Amstelland-Meerlanden harder groeit dan in andere concessiegebieden, aangezien met behulp van HOV-bussen hier snellere routes en hogere frequenties worden gerealiseerd. Ook Arriva erkent dat het stads- en streekvervoer groeit.

Die groei is niet op te merken in het echte plattelandsvervoer en op de dunne lijnen. Hier blijft de vervoeromvang van het openbaar vervoer dalen of stabiel. Zowel Van Kesteren als Van Selm bevestigen dat er busverbindingen zijn waar nauwelijks gebruik van wordt gemaakt. “Daarom is het van belang om op alle lijnen voortdurend kritisch te kijken naar de vraag”, aldus Van Selm.

Onderzoek

Het is de eerste keer in jaren dat er weer cijfers zijn verzameld over de landelijke groei in het OV. Vanwege de omslag van de strippenkaart naar de OV-chipkaart is dit sinds 2011 niet meer gedaan. Het zogenaamde WROOV-onderzoek hield de opbrengsten uit kaartverkoop bij, waaraan kilometerfactoren waren gekoppeld. De Werkgroep Reizigers Omvang en Omvang Verkopen (WROOV) werd in 1983 opgericht om de opbrengsten van bus, tram en metro op de juiste wijze te verdelen onder de vervoerbedrijven. Dit was nodig omdat het Rijk hun tekorten niet langer onbeperkt aanvulde.

De aanlevering van die cijfers stokte enkele jaren, maar nu hebben de verschillende OV-autoriteiten weer de reizigerskilometers aangeleverd, zodat CROW die kon optellen. Dit is verder ingevuld met OV-chipkaartdata en aangevuld met een schatting van de reizigerskilometers op papieren kaartjes. Tevens heeft CROW de cijfers nog opgehoogd aan de hand van de antwoorden op de vraag in de OV-Klantenbarometer over het kaartgebruik.

Uiteindelijk constateerde Van Kesteren dat in 2015 5,1 miljard reizigerskilometers is afgelegd in vergelijking met 4,9 miljard kilometers een jaar eerder. Die cijfers kloppen overigens niet helemaal, zo verwacht Van Kesteren. Ondanks de ophoging die nu al is gedaan, verwacht CROW dat er nog meer kilometers zijn gemaakt vanwege zwartrijders, mensen die verkeerd of niet uitchecken, uitgevallen apparatuur en voertuigen zonder chipkaartapparatuur. “Al met al denken we dat 5,2 miljard reizigerskilometer in 2014 en 5,4 miljard in 2015 de werkelijkheid het beste benadert”, aldus Van Kesteren.

Methodebreuk

De uiteindelijke cijfers verschillen flink in vergelijking met de laatste cijfers die door de WROOV waren verzameld in 2011. De landelijke cijfers zijn nu geëindigd op 5,1 miljard in vergelijking met ongeveer 6,3 tot 6,5 miljard afgelegde reizigerskilometers in 2011. Dit is dus bijna een verschil van 20 procent. Een daling die de meeste vervoerders niet hebben opgemerkt.

Volgens Van Kesteren komt dit door de ‘methodebreuk’. Omdat de kilometers nu heel anders berekend worden, zit daar een verschil tussen. Bovendien denkt van Kesteren dat de betrouwbaarheid van dit onderzoek uit de opbrengsten uit de kaartverkoop steeds minder werd, omdat er regionale kaartjes kwamen en steeds meer mensen een OV-chipkaart gebruikten. Nu is de manier van berekenen nauwkeuriger en dit is dus een relatief goed cijfer. Wel moeten er nog enkele hindernissen genomen worden. Er is bijvoorbeeld nog geen goede manier om de kilometers te berekenen die worden afgelegd op papieren kaartjes. Die worden bijvoorbeeld in Zeeland nog vrij veel verkocht.

Risico

Ook Willem Bottenberg, beleidsmedewerker bij DOVA, roept op om de cijfers nog niet al te serieus te nemen. Hij is blij met de stijging, maar ziet ook nog wel enkele problemen. “Dit is zeker een goede ontwikkeling, maar het is pas de eerste uitkomst. Laten we de waarde van 5 procent niet te absoluut maken, want er zijn nog wat onzekere factoren. We moeten dus even met deze manier van meten ervaring opdoen.”

Ook Van Kesteren verwacht dat de gegevens steeds accurater zullen worden. Omdat er ervaring wordt opgedaan met dit systeem, maar ook omdat het aantal papieren kaartjes zal blijven dalen. Hij verwacht vanaf nu elk jaar een nieuwe telling en een steeds meer accurate cijfers. “We zullen zien of deze groei blijft doorzetten”, aldus de projectmanager.

Inge Jacobs