‘Het absolute dieptepunt van 2013 was het Fyra-fiasco’

COLUMN – Voor de OV-sector was 2013 geen al te best jaar. Het Fyra-fiasco, de dienstregeling die wegens weersomstandigheden verschillende malen werd uitgedund en treinen die zonder aanwijsbare reden regelmatig stations voorbij reden. Dat zegt Rikus Spithorst van Maatschappij Voor Beter OV. Met de kerstdagen en het nieuwe jaar voor de deur, maakt hij de balans op en blikt hij vooruit op het volgende OV-jaar.

De donkere dagen voor Kerst. Van die dagen dat je even achteromkijkt naar het voorbije jaar. Dat geldt dus ook voor mij. Al met al was 2013 geen geweldig jaar voor de OV-sector. Het begon al goed. Een kritisch rapport over de aanbestedingsmethodiek van ProRail bleek in afwijking van de opdracht van de minister, door de ambtenaren stil te zijn gehouden. De inmiddels verantwoordelijk geworden staatssecretaris moest in de Tweede Kamer diep door het stof.

Lees hieronder zijn column

Het absolute dieptepunt van 2013 was natuurlijk het Fyra-fiasco. De treinen van AnsaldoBreda bleken in het geheel niet te zijn opgewassen tegen de dienst in winterse omstandigheden. Reeds half januari werd voor deze treinen een terecht rijverbod opgelegd, zowel door de Belgische als de Nederlandse toezichthouder.

De NS kon weinig anders doen dan de reiziger een uitgeklede variant van de tegen alle adviezen in per december opgeheven ‘gewone’ Beneluxtrein bieden. Niet vanaf Amsterdam, maar vanaf Den Haag, en slechts een paar keer per dag.

Noodverbinding

Tragisch waren de zeer lage kwaliteitseisen die staatssecretaris Mansveld aan deze noodverbinding stelde. De bewindsvrouwe verdedigde die lage eisen in de Tweede Kamer met de mededeling dat die nog altijd hoger waren dan de prestaties van de Beneluxtrein tot december vorig jaar. Daarmee beloonde ze de NS dus voor slecht gedrag.

In het najaar gingen de staatssecretaris en de Kamer akkoord met een door de NS gepresenteerd alternatief plan. De NS zag verder af van het rijden met hogesnelheidstreinen: passagiers die met hoge snelheid wensten te reizen, werden doorverwezen naar de veel duurdere Thalys. Dit alles leidde tot klachten van de Maatschappij Voor Beter OV bij de Europese Commissie, die deze klachten in behandeling heeft genomen.

Dienstregeling

De NS en ProRail reden op veel dagen een uitgedunde dienstregeling wegens koude, sneeuwval en storm. Maar reizigers en hun belangenbehartigers toonden zich verbijsterd, toen de NS met een primeur kwam. In de zomer van 2013 werd voor het eerst ook een uitgedunde dienstregeling gereden wegens… Warmte! Daarnaast waren storingen aan rails, wissels en seinen in 2013 strijk en zet. Van het in 2012 bekendgemaakte ambitieuze streven van ProRail om te komen tot nul verwijtbare storingen, was in 2013 nog niets te merken.

De NS bleek ‘out of control’ te zijn. Regelmatig werden stations zonder te stoppen voorbijgereden. Gegevens over hoe vaak dat voorkwam en wat de redenen daarvan waren, bleken bij de leiding van de NS niet beschikbaar te zijn. Een bedrijf dat geen zicht heeft op wat er terechtkomt van zijn kernactiviteit heeft grote managementproblemen.

Amsterdam

Er ging meer mis, en 2013 was niet alleen voor treinreizigers een slecht jaar. Ook in Amsterdam gebeurde een heleboel. Wegens werkzaamheden diende de Amsterdamse stadsvervoerder GVB de metrodienst fors in te krimpen, met voor de reizigers vaak overstappen op de metrohaltes Van der Madeweg en Spaklerweg. Het GVB had de overstappers daar goede aansluitingen gegarandeerd, maar daar kwam in de praktijk niets van terecht.

Een verzoek van het GVB om deze overstapdienstregeling structureel te mogen gaan rijden, werd op aandringen van Voor Beter OV wegens de beroerde overstapkwaliteit door de Stadsregio Amsterdam afgewezen. De Stadsregio stemde wel in met de opheffing per december van tram 25. Een lijn die werd geplaagd door zeer langdurige omleidingen en navenant reizigersverlies.

Treinconcessie

Was het dan uitsluitend kommer en kwel? Gelukkig niet. Arriva bewees met zijn nieuw veroverde treinconcessies in het Oosten van het land, in staat te zijn voor reizigers forse verbeteringen te realiseren. Ook in Utrecht en omstreken verbeterde een hoop. Qbuzz kreeg na een flink aantal protesten van Connexxion bij de rechtbank eindelijk zijn concessie. Een mooi lijnennet, mooie bussen, prima frequenties en een facelift voor de sneltram.

Op hoog niveau was het ook een komen en gaan van mensen. Directeur Jan Willem Siebers van NS-HiSpeed moest het veld ruimen, nadat hij tijdens het mislukken van het Fyra-project volkomen onzichtbaar was geweest. Zijn taak werd feitelijk overgenomen door NS-directeur Merel van Vroonhoven. Ook president-directeur Bert Meerstadt van de NS vertrok dit jaar. Meerstadt werd opgevolgd door Timo Huges, iemand met heel veel logistieke kennis. Volkomen onverwacht kondigde GVB-topman Bart Schmeink begin december zijn onmiddellijke vertrek aan. Dat is voor het GVB een groot verlies, want een nieuwe lange periode van stuurloosheid hangt het bedrijf nu boven het hoofd.

Vooruit

Zo. Genoeg achteromgekeken. Een blik vooruit. In het streekvervoer dreigen grote problemen, nu de Haagse bezuinigingen voelbaar gaan worden. Zonder behoorlijke bijdrage uit de BDU (de door IenM aan de regio’s verstrekte Brede Doeluitkering) is het OV niet goed in stand te houden.

En vanuit Brussel wordt terecht het vanzelfsprekende monopolie van grote (staats)spoorwegbedrijven ter discussie gesteld. Het Vierde Spoorpakket behandelt de wens, grote nationale spoorconcessies op te knippen. Ook Nederland zal hier op termijn niet aan ontkomen. Ik beschouw dat als een grote kans op verbetering van het reizigersvervoer per spoor. Maar voordat het zover is zullen er in ieder geval nog stevige discussies worden gevoerd, ook op deze website.

Kerst

Maar nu eerst de laatste kerstinkopen doen, en te midden van dierbaren het jaar uit. Want dat is en blijft belangrijker dan de vraag of de trein van half zes niet te druk was, en de bus van kwart voor drie wel op tijd. Graag wens ik daarom iedereen in de OV-sector, en in het bijzonder de bezoekers van OVPro en alle andere websites van ProMedia Group, plezierige feestdagen toe.

Rikus Spithorst, voorzitter van de Maatschappij voor Beter OV