‘EBS schrapt buslijnen met sociale functie’
COLUMN – In het nieuwe vervoersplan van EBS wordt de sociale functie uit het oog verloren. Het door de busvervoerder opgestelde noodplan richt zich veel meer op het vervoer van reizigers langs winstgevende routes. In de lijnen met een sociale functie wordt juist gesnoeid wat leidt tot slechtere bereikbaarheid door vaker overstappen en lagere frequenties. Dat zegt Rikus Spithorst van Maatschappij Voor Beter OV.
Lees hieronder zijn column.
Opnieuw is er gedoe met een vervoerder die bij een aanbesteding een onrealistische bieding heeft gedaan. En ik heb daar zo langzamerhand mijn buik wel van vol. We kennen allemaal de drama’s nog, toen Connexxion bij zijn winnende inschrijving in Brabant zulke ernstige rekenfouten bleek te hebben gemaakt, dat kort voor de ingangsdatum van de nieuwe concessie de onderneming aan de provincie liet weten, niet te kunnen gaan rijden.
Andere vervoerders
Uiteindelijk zijn andere vervoerders destijds bereid gevonden om het OV overeind te houden. Dat moest gebeuren met bussen die in het hele land op de kop moesten worden getikt. Dat het Arriva nog lang heeft achtervolgd dat ze in Brabant met aftands materieel hadden rondgereden, heb ik altijd als uiterst onrechtvaardig beschouwd. Stank voor dank jegens een vervoerder die het falen van ene ander oplossen om de reiziger te helpen.
Maar ook recenter ging het mis. Het Fyra-fiasco ligt nog vers in ons geheugen. De NS en de KLM deden samen een bieding die ze in het geheel niet wisten waar te maken. De reiziger en de belastingbetaler zitten nu opgezadeld met een treindienst die in de verste verte niet lijkt op wat bij de inschrijving was beloofd.
Kostendekkingsgraad
En nu is het bal in Waterland. Daar werd de aanbesteding gewonnen door EBS, een dochteronderneming van de Israëlische OV-gigant Egged Group. EBS dacht een mooi aanbod te kunnen realiseren, en dat rendabel te exploiteren door een zeer efficiënte inzet van de chauffeurs. Helaas was EBS vergeten, na te gaan of die wijze van personeelsinzet wel in lijn was met de geldende CAO. Bleek niet het geval te zijn, en mede daardoor lijdt EBS nu een miljoenenverlies. Dus moest er iets gebeuren aan de kostendekkingsraad. Het lijnennet op de schop en de opbrengsten omhoog.
In de plannen van EBS om de financiële nood te lenigen, wordt een belangrijke functie van het OV uit het oog verloren. De sociale functie. OV dient niet alleen de dikke vervoersstromen waar het geld kan worden verdiend te faciliteren, maar ook de dunne stromen. Verbindingen met weinig reizigers en verbindingen op incourante tijden.
Sociale functie
Het door EBS opgestelde noodplan richt zich veel meer op het vervoer van reizigers langs winstgevende routes, in de lijnen met een sociale functie wordt gesnoeid om ’het aanbod af te stemmen op de vraag’. Klinkt goed, maar deugt niet. Het leidt gewoon tot slechtere bereikbaarheid door vaker overstappen en lagere frequenties, waar zelfs ontheffing op het geldende Programma van Eisen (het voor de concessie geldende eisenpakket, kortweg PvE) voor nodig is.
Het aantal dienstregelingsuren (de uren dat een bus voor publiek toegankelijk aan het rijden is) wordt kunstmatig hoog gehouden door op een spitslijn ook in de tegenspitsrichting bussen voor het publiek open te stellen. Die bussen rijden nu toch al, als leeg materieel. Op die manier lijkt het alsof er meer DRU’s worden geboden, maar gaat het om feitelijk om (nagenoeg) lege bussen, terwijl tegelijkertijd allerlei slecht bezette ritten of lijnen elders in het concessiegebied worden opgedoekt.
Plannen
De opdrachtgever, in dit geval de Stadsregio Amsterdam, mag dit gedrag van EBS gewoon niet accepteren. De consumentenorganisaties in het regionale reizigersoverleg Reizigersadviesraad dienen gewoon onomwonden nee tegen de plannen te zeggen, dat is voor de stadsregio een prima handvat voor een definitieve afwijzing. Een mooie laatste klus voor portefeuillehouder Eric Wiebes, voordat hij staatssecretaris van Belastingzaken wordt: nog één keer luid en duidelijk nee zeggen.
Er is niets mis mee, van een vervoerder te verlangen dat die doet wat bij de inschrijving en de gunning was beloofd. In dit geval waren hoge frequenties (lang wachten is een dissatisfier) en overstapvrije verbindingen (overstappen is een dissatisfier) beloofd. Daar moet de stadsregio EBS dus ook aan houden. Het alternatief? De concessie vervroegd inleveren en als de wiedeweerga een nieuwe aanbesteding realiseren.
Mechanismen
Slechts op brommerige toon benoemen wat er allemaal is misgegaan, dat is mij niet genoeg. Ik wil de lezer graag aan het denken zetten over mechanismen om dit soort narigheid te voorkomen. Mijn gedachten daarover zijn de volgende. Het moet afgelopen zijn met PvE’s waarin niet alleen ’eisen’, maar ook ’wensen’ staan. Bij gedoe zal de vervoerder altijd blijven volhouden dat hij grotendeels blijft voldoen aan de eisen. De wensen verdwijnen echter naar de achtergrond, terwijl juist die wensen zich meer richten op de sociale functie en de zachte kwaliteit van het OV.
Daarnaast dienen wat mij betreft inschrijvers op concessies in de toekomst ook bankgaranties te overleggen, die zorgen dat de vervoerder gedurende de gehele looptijd van de concessie daadwerkelijk doet wat hij in zijn bieding had beloofd. Die bankgarantie dient tevens om, indien het de vervoerder om wat voor reden dan ook toch niet lukt om de concessie gedurende de afgesproken looptijd te blijven uit te voeren, boetes en schadeloosstellingen te betalen.
Schadeloos stellen
Zowel de opdrachtgever (voor alle te maken kosten, zoals meerkosten door de vervroegde aanbesteding en kosten voor vervangend vervoer) als de als nummer 2 bij de inschrijving geëindigde vervoerder (voor de geleden winstderving ten gevolge van het klaarblijkelijke marktbederf door de winnende inschrijver) dient schadeloos te worden gesteld. Op die manier wordt marktbederf tegengegaan. Dat is in het belang van een transparante en eerlijke OV-markt, in het belang van de opdrachtgevers en uiteindelijk ook in het belang van de reiziger.
Rikus Spithorst, voorzitter van de Maatschappij voor Beter OV
Lees ook:
EBS schrap buslijnen met sociale functie!
En de sociale functie voor de chauffeurs dan?