‘Werk aan de winkel voor nieuwe NS-directeur’

Het is de eerste werkdag voor Roger van Boxtel als nieuwe NS-directeur en hij kan meteen aan de slag, want voor NS is werk aan de winkel. Dat Van Boxtel een tussenpaus is die slechts één jaar blijft is alleen maar goed: zo hoeft hij geen vrienden te maken en kan hij stevig met de bezem door de organisatie. In zijn column hieronder somt Rikus Spithorst van reizigersorganisatie Voor Beter OV de belangrijkste pijnpunten op.

COLUMN – Op het hoofdkantoor van de NS zal Roger van Boxtel vanmorgen op zijn eerste werkdag ongetwijfeld zijn ontvangen met koffie en ontelbare nieuwsgierige blikken. De tijdelijke directeur is gearriveerd om het ontspoorde bedrijf gedurende een jaar te komen leiden. U leest hieronder een strenge column. Niet om betrokkenen het bloed onder de nagels vandaan te treiteren, maar omdat gezegd moet worden wat moet worden gezegd.

Chipkaartpoortjes

Van Boxtel kan meteen aan de slag. Er werd pijnlijk duidelijk dat het niet snor zit met de chipkaartpoortjes op sommige stations. Reizigers betalen te veel voor hun reis, en dat geldt met name voor passagiers die voordeelkaarten hebben en hun reis voor de middagspits waren aangevangen. Zij betalen in sommige gevallen opeens de volle mep.

Klus één voor Van Boxtel: verordonneren dat op de desbetreffende stations, zoals Hilversum en Sloterdijk, de poortjes tijdens de middagspits open staan, zodat de kortingreizigers niet hoeven uit- en in te checken. Daarmee zou Van Boxtel opereren in lijn met zijn voorganger, Timo Huges, die met mij van mening is dat onvolkomenheden van het OV-chipkaartsysteem niet mogen worden afgewenteld op de reiziger.

Moddergevecht

Ik vind dat Timo Huges sowieso goede dingen heeft gedaan voor de reiziger. Hij was begonnen met het orde op zaken stellen binnen de NS en schroomde daarbij niet onprettige maatregelen te nemen. Zijn gedwongen vertrek was onvermijdelijk, maar viel te wijten aan erg onhandig optreden tijdens en na de welbekende aanbestedingsfraude, en niet aan inhoudelijke ongeschiktheid. Jammer dat zijn vertrek toch is ontaard in een moddergevecht over loon en bonus. Niet fraai. Maar goed, Timo gaat, Roger komt.

Van Boxtel zal hard aan de slag moeten. Het is goed dat is gekozen voor een tussenpaus. Die kan stevig aan de slag om orde op zaken te stellen en heeft daarbij de handen vrij. Iemand die ergens tijdelijk zit, hoeft geen vriendjes te blijven met de mensen om hem heen en dat maakt dat misstanden doortastend kunnen worden aangepakt. Ik vergelijk in dit verband Roger van Boxtel graag met André Testa, die eveneens als tussenpaus orde op zaken heeft gesteld bij het destijds totaal ontspoorde GVB, en daarbij ook niet bang was om vuile handen te maken. Ook de NS is out of control, en Roger van Boxtel is aan zet.

Rituele dans

Recentelijk hebben we weer kunnen genieten van de gebruikelijke rituele dans, zoals altijd bij de komst van een nieuwe baas. SP-Kamerlid Bashir was zoals bij de komst van iedere topman of -vrouw weer van mening dat het salaris te hoog is en FNV-boegbeeld Roel Berghuis riep zoals gebruikelijk weer op tot minder marktwerking.

Wat betreft het salaris van Van Boxtel geldt naar mijn mening dat de zwaarte van de functie een flink salaris rechtvaardigt; bovendien kijk ik liever naar iemands prestaties dan naar diens loonstrookje. Overigens hoor ik de heer Bashir nooit klagen over de arbeidsvoorwaarden van het ‘gewone’ NS-personeel, die flink boven marktconform liggen.

Gebrek aan martkwerking

Roel Berghuis bepleit minder marktwerking. Onzin. Niet een teveel, maar juist een gebrek aan marktwerking is de reden dat de NS zo matigjes presteert. In dat kader vergelijk ik de NS maar even met een supermarkt, die ik voor het gemak maar even Albert van den Broek noem. Het zou voor de directie van Albert van den Broek volstrekt onaanvaardbaar zijn, dat een kleine 10% van de producten in de winkel rotte plekken vertoont of zelfs niet leverbaar is. De NS is echter prima tevreden over een soortgelijke treinpunctualiteit.

Het zou bij Albert van den Broek echt niet worden geaccepteerd dat het personeel ieder uur plaatsneemt achter een andere kassa en dat door dit pretparkrooster telkens kassa’s door gebrek aan personeel ongebruikt blijven, met voor de klanten lange wachtrijen tot gevolg. De NS-directie, echter, durft niet op te treden tegen het veel te ingewikkelde, maar wel lekker afwisselende personeelsrooster en de logistieke warboel die daaruit voortvloeit.

Verbetertrajecten

Wanneer een leverancier van de supermarkt slechte spullen levert, zal Albert van den Broek dat nooit gebruiken om de matige kwaliteit van de producten in de winkel te vergoelijken. Integendeel: hij zal de leverancier zeer stevig aanspreken en verbetering eisen. De NS neemt echter klakkeloos genoegen met de matige prestaties van ProRail en komt niet verder dan geklets over gezamenlijke verbetertrajecten.

De oude Albert van den Broek zou het toch echt niet in zijn hoofd halen om een betaalsysteem voor zijn winkel in te voeren, waarbij iedere klant verplicht het Albert van den Broek-gemakspasje zou moeten aanschaffen a raison van 7,50 euro, waarbij dan ook eerst nog een paar tientjes saldo moet worden opgeladen, alvorens de klant überhaupt toegang heeft tot de winkel. Bij de NS vindt men dit soort beledigingen aan het adres van de reiziger echter doodgewoon.

Superpinda’s

Albert van den Broek verkoopt twee merken pinda’s. Het budgetmerk en de veel duurdere Van den Broek-superpinda’s. Niemand zou het in zijn hoofd halen de zakjes van de superpinda’s te vullen met de slechte aardnoten van B-kwaliteit. Het winkelend publiek zou dat zeer beslist niet pikken. De NS echter, laat tweedeklas rijtuigen rondrijden waarvan feitelijk slechts de sticker met de “2” is vervangen door een sticker met een “1”. De reiziger betaalt voor een ritje in deze wagens wel het eersteklas tarief.

Heus. Wanneer de klanten van Albert van den Broek op dezelfde manier zouden worden behandeld als de klanten van de NS, dan was het winkelend publiek allang massaal overgelopen naar de winkels van Dirk Heijn.

Fatsoenlijk bedrijf

Kortom: Roger van Boxtel moet echt hard aan de slag om van hoog tot laag binnen de NS de mindset aan te passen. En dat is geen kwestie van “teveel marktwerking”. Want in een serieus te nemen markt was de NS bij ongewijzigd beleid allang opgedoekt. Het was ook de tucht van de markt die van het GVB een fatsoenlijk bedrijf heeft gemaakt.

Als D66’er is Roger van Boxtel goed bekend met marktwerking en verzakelijking. Mooi zo. Van Boxtel was tot voor kort werkzaam in de ziekenzorgverzekeringsbranche. De vergelijking is flauw, maar ik kan het niet laten. Ook de patiënt NS is ernstig ziek. Het is aan Roger van Boxtel om nu te laten zien wat hij waard is.

Rikus Spithorst is voorzitter van de Maatschappij Voor Beter OV