‘Bevorder maatregelen die risico op overvallen in OV beperken’

Het afschaffen van de contante betaalmogelijkheid op de bus is een slechte zaak. Impulsreizigers en andere reizigers zonder OV-chipkaart worden daarbij onevenredig benadeeld. Tevens komen er hierdoor wellicht verschillende verkoopmogelijkheden per bedrijf, met alle onduidelijkheid voor de reiziger van dien en dat kan tot meer agressie leiden. Er zijn betere maatregelen om aan de berovingen van buschauffeurs een halt toe te roepen. Dat schrijft Voor Beter OV-voorzitter Rikus Spithorst in zijn column.

COLUMN – Allereerst maar even sorry zeggen tegen de inwoners van streken in het oosten van ons land. In mijn column van twee weken geleden beging ik de slordigheid Twente en de Achterhoek door elkaar te halen. Nu kom ik over als de arrogante Randstedeling, voor wie de wereld voorbij Utrecht ophoudt. Sorry daarvoor. Ik zal mij voortaan beter toeleggen op het onderscheid tussen gebieden als de Baronie en de Peel, of de Bollenstreek en Kennemerland. Daarnaast zal ik trouwens een rondje langs de opdrachtgevers organiseren, om te zien wat er waar is van de bewering dat enkele opdrachtgevers inmiddels voorstander zijn geworden van het vragen van bankgaranties bij aanbestedingen.

Busberovingen

Die opdrachtgevers zijn sowieso van groot belang, ook met betrekking tot het onderwerp waar ik het vandaag met u over wil hebben. Vervoerbedrijven die het op een akkoordje gooien met de vakbonden naar aanleiding van het feit dat buschauffeurs tijdens hun werk worden beroofd.

Laat ik benadrukken dat ik het verschrikkelijk vind als een buschauffeur wordt beroofd. Zo’n beroving gaat vaak gepaard met stevige agressie, waarbij ook het gebruik van wapens niet wordt geschuwd. De impact daarvan moet voor de beroofde chauffeur wel heel groot zijn. Dat gezegd hebbende, moet ik ook nog wat anders kwijt: natuurlijk, iedere beroving is er één teveel, maar een buschauffeur loopt geen groter risico dan bijvoorbeeld een winkelier of een pizzabezorger.

Afschaffen contant geld

Vakbeweging en vervoerders kiezen voor de weg van de minste weerstand. Afschaffen van de contante betaalmogelijkheid op de bus. Weliswaar worden dan moderne betaalmethoden zoals pinnen op de bus als alternatief aangedragen, maar dat soort technieken staat nog redelijk in de kinderschoenen. Er wordt op enkele gebieden nu wat getest, maar dat is het dan wel zo’n beetje.

En dat pinnen op de bus is slechts één van de opties. Wat ook zou helpen, is een betere fysieke bescherming van de chauffeur door een afscheiding tussen zijn werkplek en de rest van de bus, zoals je in bijvoorbeeld Londen ziet. Knappe overvaller die de chauffeur dan nog te grazen neemt. Ook het tussentijds afstorten van het ontvangen contante geld helpt.

Wettig betaalmiddel

En natuurlijk: verminderen van de geldstromen op de bus leidt tot een veel geringer geldbedrag dat de chauffeur bij zich heeft. Het wordt dan zinloos om de chauffeur nog te overvallen. Dus doorgaan met het ontwikkelen van snel pinnen op de bus, meer kaartverkoop op drukke haltes (ik ben altijd luid en duidelijk tegenstander geweest van het sluiten van loketten op belangrijke busknooppunten), hotels en toeristische attracties en het bevorderen van het OV-chipkaartbezit onder minima. Dus een veiliger werkplek voor de chauffeur, en minder contant geld aan boord.

Maar het afschaffen van de mogelijkheid om op de bus een kaartje te kopen met contant geld, dat gaat mij te ver. Veel te ver. Contant geld is in ons land een algemeen aanvaard wettig betaalmiddel; zeker voor nutsvoorzieningen als het OV dient dat zo te blijven. Het kan een keer gebeuren dat iemand zijn portefeuille per ongeluk op kantoor heeft laten liggen, en de portier is al naar huis. Of iemand beslist opeens dat hij toch met de bus wil reizen. Mensen die onder financiële bewindvoering staan en niet beschikken over een pinpas.

Trouwens, waarom verlangen we wél van de NS dat treinreizigers met muntgeld bij een kaartjesautomaat terecht moeten kunnen, en zouden we iets vergelijkbaars van busbedrijven opeens niet verlangen?

Meer onduidelijkheid leidt tot meer agressie

Er zijn zaken die mij zorgen baren. Ten eerste zie ik dat allerlei vervoerbedrijven, zoals Arriva, Syntus en GVB op eigen houtje met allerlei verschillende maatregelen komen, in plaats van dat ze zich houden aan wat ze afspraken in hun gezamenlijke stuurgroep over dit probleem. Straks verschillen de verkoopmogelijkheden per bedrijf, met alle onduidelijkheid voor de reiziger van dien. Dat leidt mogelijk juist tot agressie. Bovendien kan het trekken van één lijn ook tot economische voordelen (zoals bij de inkoop van benodigde spullen) leiden.

Een ander punt van zorg is, dat vervoerders nu handjeklap doen met vakbonden. Maar vervoerders en vakbonden gáán helemaal niet over het afschaffen van de contante verkoopmogelijkheid. Het zijn hun opdrachtgevers die de beslissende stem hebben, en het standpunt van de regionale reizigersoverleggen dient daarbij zwaar te wegen. Ook de Gemeente Almere toont zich een zeer slechte opdrachtgever door zonder overleg met de reizigersvertegenwoordiging voor de muziek uit te lopen, door in de nieuwe aanbesteding op te willen nemen dat contante kaartverkoop op de bus niet mogelijk is.

Geen uitwijkmogelijkheid

Voorstanders van het afschaffen van de contante betaalmogelijkheid wijzen op het feit dat ook in sommige winkels niet langer contant kan worden afgerekend. Die vergelijking gaat mank: er is altijd om de hoek wel een supermarkt waar je wél contant kan betalen. In het OV is die uitwijkmogelijkheid er niet. Per regio is er slechts één vervoerder, die – afgezien van wat grensoverschrijdende bussen – als monopolist het OV regelt. Daarom doe ik een dringende oproep aan OV-autoriteiten en reizigersoverleggen om niet akkoord te gaan met het afschaffen van de contante betaalmogelijkheid op de bus, maar om maatregelen te bevorderen om de risico’s te beperken.

Oproep

Naschrift: bij leven en welzijn zult u over twee weken op deze plaats mijn honderdste column voor OVpro kunnen lezen. Ik wil daar graag iets bijzonders van maken. Daarom mag u zeggen aan welke zaken ik in die mooie jubileumcolumn aandacht zou moeten besteden. Suggesties kunt u doorgeven aan de redactie via redactie@ovpro.nl.

Rikus Spithorst is voorzitter van de Maatschappij voor Beter OV