‘Zelfroosteren buschauffeurs goed voor arbeidsproductiviteit en tevredenheid’

De arbeidsproductiviteit én de tevredenheid van chauffeurs en bestuurders in de OV-sector kunnen flink stijgen als deze medewerkers zelf hun diensten mogen inroosteren. Dit bewijst het systeem van zelfroosteren of ‘personeelsvriendelijk roosteren’ dat in België bij busmaatschappij De Lijn al enkele jaren gebruikt wordt. Dit zegt directeur Cees Splinter van Déhora Detachering, nadat hij bij De Lijn het systeem heeft bekeken.

Hoewel er nu nog geen vervoerders zijn die dit systeem gebruiken, heeft Splinter in België het bewijs gezien dat het systeem ook in Nederland succesvol zou kunnen zijn. Vervoerders zouden er zelfs veel baat bij kunnen hebben. “De Lijn heeft gemerkt dat de arbeidsproductiviteit van de buschauffeurs stijgt op het moment dat ze zelf hun uren kunnen indelen.”

Driestappen-systeem

Het zelfroosteren vindt in drie stappen plaats. De chauffeurs mogen eerst hun eigen planning maken door concrete diensten of tijdvakken te kiezen. In de tweede stap zien de chauffeurs welke diensten nog openstaan en maken de chauffeurs met elkaar de planning beter, zodat alle diensten bezet zijn. Dit hele proces wordt ondersteund met speciale planningssoftware.

Pas bij de derde stap komt er een professionele planner aan te pas. Deze persoon is verantwoordelijk voor het oplossen van diensten die in de eerste twee stappen nog niet zijn opgelost en kan, in tijden van nood, bijspringen. “Er kan een chauffeur ziek worden of een dienst niet kunnen draaien. Daarom blijft er altijd een planner nodig”, aldus Splinter.

Afstemmen diensten

Volgens Splinter zal de sector veel baat hebben bij meer vrijheid van chauffeurs. “Er is steeds vaker behoefte aan maatwerk, waarbij de dienst wordt afgestemd op de thuissituatie. Bovendien werken sommige chauffeurs liever ’s ochtends, terwijl anderen liever de avonddienst draaien. Medewerkers geven zichzelf de diensten waarop ze het meest productief zijn. De CAO Multimodaal kent in die zin al keuzemogelijkheden voor chauffeurs als het gaat om voorkeurstijdvakken, waar dan door de planner rekening mee wordt gehouden.”

De directeur erkent dat de in Vlaanderen gekozen werkwijze in Nederland soms zou kunnen knellen met huidige collectieve regelgeving in CAO´s en bedrijven rond werktijden en onregelmatigheidstoeslagen. Die regelgeving voorziet namelijk in een evenredige verdeling van alle diensten over alle medewerkers. Volgens Splinter wijst de praktijk in België echter uit dat er voor bedrijven en werknemers voordelen te halen zijn bij het vooraf meer aansluiten bij de wensen van de chauffeurs als het gaat om het verdelen van de diensten, in vergelijking met het hanteren van de huidige collectieve dienstroosters.

Eerlijke uren

De Lijn is in ieder geval erg tevreden over het systeem. In België begon het als een paar pilots en het groeide steeds verder uit. Vervoerder De Lijn heeft gemerkt dat chauffeurs goed in staat zijn om de uren eerlijk te verdelen. Splinter: “Natuurlijk gebeurt het wel eens dat diensten open blijven staan, maar het meeste wordt opgelost door de mensen zelf.”

In de huidige manier van plannen, weten de chauffeurs pas als de planning is vastgesteld welke uren ze moeten werken. Dit zorgt voor veel onduidelijkheid. Maar door zelf de uren in te delen, komt er sneller meer duidelijkheid over de te werken uren. Ook onderling ruilen zal veel minder nodig zijn. “We hebben een heel wijze les geleerd in België.”

Cultuurverandering

“Een bedrijf moet er aan durven beginnen”, meent Splinter. “Er bestaan in Nederland al bedrijven in de zorg en fabrieken waarin medewerkers zelf hun uren in kunnen delen. Er is dus geen reden waarom dit in Nederland in de OV-sector niet zou kunnen werken. Niet alleen voor buschauffeurs, maar ook voor tram- en metrobestuurders en voor treinmachinisten.” Volgens Splinter is er vooral een gedrags- en cultuurverandering nodig.

Vervoerders hoeven niet meteen hetzelfde systeem te gebruiken als De Lijn. Dit is een vergaande vorm van zelfroosteren, maar er zijn ook lichtere vormen te bedenken. “Je kunt de invloed van mensen zo groot maken als je zelf wilt”, aldus Splinter. “Bedrijven kunnen gebruikmaken van een blokkenrooster, waarop medewerkers zich kunnen inschrijven. Dat is een minder vergaande vorm van zelfroosteren.”

Inge Jacobs