Nooit sprake van level playing field bij OV-concessie Limburg
ANALYSE – De provincie Limburg neemt eind mei een beslissing over de OV-concessie in Limburg. De geconstateerde fraude door twee bestuurders van Qbuzz/Abellio deed de bom barsten. Maar in feite is er in deze aanbesteding nooit sprake geweest van een level playing field. Al vanaf begin af aan waren er beschuldigingen dat NS misbruik maakte van haar machtspositie.
De provincie beraadt zich opnieuw over de gunning nu er fraude aan het licht is gekomen door twee bestuurders van Qbuzz/Abellio. Volgens gedeputeerde Patrick van der Broeck zijn er twee scenario’s mogelijk. De eerste mogelijkheid is dat Abellio wordt uitgesloten van de concessie en dat nummer twee Arriva wint. Het tweede scenario is dat de aanbesteding over wordt gedaan.
De aanbesteding van het Limburgse openbaar vervoer wordt gekenmerkt door ruzies en rechtszaken tussen de vervoerders. De regionale vervoerders protesteerden al in een vroeg stadium bij de provincie en het ministerie over deelname van NS-dochter Abellio.
Concurrenten
Abellio heeft volgens de vervoerders vele voordelen ten opzichte van haar concurrenten omdat ze via moederbedrijf NS een eventueel verlies in Limburg kan compenseren met opbrengsten uit winstgevende lijnen op het hoofdrailnet. Daardoor zou Abellio met een heel laag exploitatiebedrag op de OV-concessie in kunnen schrijven.
Ook heeft Abellio voordelen volgens haar concurrenten omdat moeder NS al servicebalies op de Limburgse treinstations heeft waarvan ze gebruik kan maken, maar concurrerende vervoerders niet. Ook zou het voor Abellio mogelijk zijn om betere aansluitingen te bieden omdat moederbedrijf NS de intercitydiensten al verzorgt.
Level playing field
Omdat Veolia geen gehoor kreeg van de overheden over het ontbreken van een level playing field in deze aanbesteding spande het bedrijf een rechtszaak aan tegen de provincie om Abellio uit te sluiten van inschrijving. De rechter wees de eis van Veolia echter af, omdat Veolia deze zaken niet hard kon maken in het kort geding. Ook vervoerder Arriva stelde voor de gunning bij voorbaat al kansloos te zijn omdat NS-dochter Abellio ook meedong naar de aanbesteding.
Op 10 februari maakte de provincie bekend dat Abellio de beste aanbieding heeft gedaan en daardoor als winnaar uit de bus is gekomen. Ook scoorde het bedrijf meer punten dan Arriva. Veolia werd uitgesloten van de gunning, omdat het bedrijf boven de maximale vraagprijs bood. Arriva en Veolia stapten daarna opnieuw naar de rechter gestapt om de gunning van de OV-concessie Limburg ongedaan te laten maken. Veolia sprak opnieuw van het ontbreken van een level playing field bij de aanbesteding. Arriva deed geen uitspraken over haar motivering.
Overtreding spoorwegwet
In maart was er opnieuw een verrassende wending in het dossier. Autoriteit Consument en Markt (ACM) publiceerde een ontwerpbesluit van ACM waarin de marktautoriteit concludeert dat NS artikel 67 en artikel 71 van de spoorwegwet heeft overtreden in de OV-concessie Limburg. Zij deed dit naar aanleiding van een klacht van Veolia. Zo zou NS haar concurrenten hoge prijzen aanrekenen voor essentiële zaken zoals het plaatsen van eigen OV-chippalen op stations en de toegang tot kaartautomaten.
Artikel 67 van de spoorwegwet schrijft voor dat diensten aan andere spoorvervoerders “tegen kostengeoriënteerde tarieven en onder voorwaarden die de mededinging niet beperken” dienen te worden aangeboden. Artikel 71 beschrijft dat het verboden is om een andere partij oneerlijk te behandelen, te discrimineren of anderszins benadelen.
Gunning
Veolia werd door de provincie Limburg uitgesloten van de gunning, omdat het bedrijf boven de maximale vraagprijs heeft geboden. Volgens directeur Manu Lageirse had het bedrijf geen andere keuze. Veolia zou niet scherp hebben kunnen inschrijven doordat zij bepaalde risico’s in moest calculeren. NS zou het bedrijf bepaalde diensten niet hebben willen leveren en informatie die nodig was om een goed bod uit te brengen niet willen delen.
Vorige maand barste de bom toen bekend werd dat twee bestuurders van Qbuzz/Abellio op non-actief zijn gesteld vanwege fraude bij de aanbesteding van de OV-concessie in Limburg. Deze medewerkers ontvingen vertrouwelijke informatie van een ex-medewerker van Veolia Transport Nederland. NS gaf daarbij aan een eventueel besluit van de provincie om Abellio uit te sluiten van de aanbesteding te respecteren.
Startdatum concessie
Het uitgelekte rapport van ACM, de fraude bij Abellio, de rechtszaken over het ontbreken van een level playing field. Al deze punten samen nemend lijkt de provincie niets anders te kunnen doen dan de aanbesteding over te doen. Hoe dan ook, iedere beslissing zal aangevochten worden door de verliezende partij.
Daardoor is er een grote kans dat de startdatum van 11 december 2016 van de concessie in gevaar zal komen. Veolia heeft al aangekondigd een rechtszaak aan te spannen als de provincie de concessie aan de nummer twee Arriva zal gunnen. Als de provincie ervoor kiest om de aanbesteding over te doen, dan zal Arriva mogelijk hetzelfde doen.
Gelijke kansen
Het is onduidelijk of er bij een heraanbesteding wel sprake zal zijn van een level playing field. Om dit mogelijk te maken, dienen de conclusies van ACM ter harte te worden genomen. NS dient zowel aan haar dochters als haar concurrenten dezelfde diensten en tarieven aan te bieden. Daarnaast moeten alle inschrijvers alle benodigde informatie kunnen ontvangen. Alle spelers moeten gelijke kansen hebben om in aanmerking te komen voor het openbaar vervoer in Limburg.
Marieke van Gompel
Lees ook:
- Huges: NS gaat rol op regionale markt herzien
- Verbijstering over fraude bij Limburgse OV-concessie
- NS schorst Abellio-bestuurders wegens fraude bij OV-concessie Limburg
- Ministerie gaf toestemming voor oprichting Abellio Limburg BV
- NS start rechtszaak tegen ACM over besluit concessie Limburg
- ACM: NS overtreedt spoorwegwet bij OV-concessie Limburg
- Arriva en Veolia naar rechter over OV-concessie Limburg
- Veolia: vechten om OV-concessie Limburg te winnen
Het argument dat Abellio lager kan bieden omdat moederbedrijf NS een eventueel verlies zou kunnen opvangen lijkt me tamelijk onzinning wanneer je bedenkt dat het moederbedrijf van Arriva Deutsche Bahn is. En Veolia is ook geen kleine op zichzelf staande speler maar onderdeel van een groot internationaal concern. Maar om oneerlijke concurrentie te voorkomen zou er geeist moeten worden dat niet onder de kostprijs mag worden geboden.
Er is geen rapport van ACM uitgelekt. ACM heeft op 6 maart een besluit genomen naar aanleiding van een door Veolia tegen NS ingediende klacht op grond van de Spoorwegwet. In dit besluit constateert ACM dat NS de Spoorwegwet heeft overtreden. ACM wil dit besluit zo snel mogelijk openbaar maken.
Wat het gelijke speelveld betreft: NS is niet formeel, maar feitelijk wel monopolist in de markt van het aanbieden van spoorwegdiensten. Monopolie en gelijk speelveld zijn onverenigbaar.