NS wil ‘level playing field’ creëren voor alle vervoerders
NS heeft in haar Vervoerplan 2016 toegezegd om een ‘level playing field’ te gaan ontwikkelen de komende jaren. Hiermee wil de vervoerder het vertrouwen terugwinnen van de reiziger, de concessieverlener, de aandeelhouders en andere vervoerders in Nederland. NS zegt namelijk dat problematiek rond de Fyra, onregelmatigheden bij de aanbesteding in Limburg en discussies over het ‘level playing field’ hebben geleid tot een ongewenste vertrouwensbreuk.
De spoorvervoerder zegt in het Vervoerplan dat ze heeft aangeboden aan de Tweede Kamer, binnen de kaders van de spoorwegwet en mededingingswet een ‘level playing field’ voor alle vervoerders te moeten creëren. Zowel regionale spoorvervoerders en de Autoriteit Consument en Markt (ACM) zijn al langer van mening dat NS een oneerlijke positie inneemt op het Nederlandse spoor. In december is de nieuwe spoorwegwet ingegaan en die wet stelt verplichtingen aan de ‘exploitant van dienst’, dus de partij die diensten aanbiedt aan andere vervoerders. Als er sprake is van een aanbesteding, dient ACM de exploitatie van een dienstvoorziening te toetsen.
Machtspositie NS
Eind vorig jaar presenteerde ACM een extern conceptrapport over de machtsposities op het spoor. Onderzoeksbureau Europe Economics vond aanwijzingen dat NS een economische machtspositie heeft op de markt voor personenvervoer. Vervoerders kregen nog de kans om te reageren op dit rapport en deze week is het definitieve rapport gepubliceerd. Connexxion en Veolia lieten weten te hopen dat de rapportage ‘de ogen van alle betrokkenen opent en dat er op termijn serieus werk gemaakt wordt van het wegnemen van de kwalijke consequenties die de machtspositie van de NS teweeg brengt op de Nederlandse (spoor)vervoermarkt.’
ACM concludeerde al voor de presentatie van dit rapport dat de machtspositie kwalijk was, omdat in artikel 67 van de spoorwegwet wordt voorgeschreven dat diensten aan andere spoorvervoerders “tegen kostengeoriënteerde tarieven en onder voorwaarden die de mededinging niet beperken” dienen te worden aangeboden. Artikel 71 beschrijft dat het verboden is om een andere partij oneerlijk te behandelen, te discrimineren of anderszins benadelen. NS belooft dat er een duidelijk aanbod komt van diensten en voorzieningen die door NS geleverd kunnen worden, met een kostenopbouw die voldoet aan wet- en regelgeving. “Een level playing field gaat er onder andere over dat bepaalde diensten en voorzieningen onder dezelfde voorwaarden en tarieven worden aangeboden”, aldus woordvoerder Eric Trinthamer van NS. “Het aanbod aan alle vervoerders wordt transparanter.”
Aanbesteding Limburg
De afgelopen jaren werd er al meerdere malen gesproken over het ontbreken van een level playing field, met name bij de aanbesteding in Limburg. De vervoerders klaagden vanaf het begin dat NS-dochter Abellio eigenlijk niet mee zou mogen doen, omdat deze vervoerder een oneerlijk voordeel. Daarnaast beweerde Veolia geen goed bod te kunnen doen, omdat ze van de NS geen eerlijke informatie had gekregen over de kosten. Later gaf de ACM Veolia deels gelijk in haar klacht en publiceerde een ontwerpbesluit waarin de marktautoriteit concludeerde dat NS inderdaad artikel 67 en artikel 71 van de spoorwegwet had overtreden. NS zou haar concurrenten hoge prijzen aanrekenen voor essentiële zaken, zoals het plaatsen van eigen OV-chippalen op stations en de toegang tot kaartautomaten.
Doordat veel van dit soort diensten in handen zijn van één marktpartij, vaak nog NS, leverde dit eerder mogelijk oneerlijke situaties op. In het geval van NS, bieden zowel NSR, Nedtrain en NS Stations diensten aan vervoerders aan, zoals ruimte voor een ov-servicewinkel, locaties voor OV-chippalen en locaties voor pauze van het personeel. Nu moeten die diensten eerlijk aangeboden worden door de wijziging in de Spoorwegwet.
Hoofdrailnet
Ook over de concessie op het hoofdrailnet bestaat onduidelijkheid, blijkt uit reacties van regionale vervoerders op het externe rapport dat ACM heeft laten opstellen. Volgens de vervoerders wordt de markt verstoord door verwarring die bestaat over de gunning van het hoofdrailnet. Het hoofdrailnet is namelijk niet op basis van een aanbestedingsprocedure gegund en er hebben ook geen andere markttoetsen plaatsgevonden van de concessievoorwaarden. Daarom zou het van belang zijn dat in de concessie voor het hoofdrailnet enkele voorschriften opgenomen zouden moeten worden die kunnen voorkomen de NS misbruik maakt van haar machtspositie.
De machtspositie van NS zou enkel aanvaardbaar zijn als de concessiehouder ‘enerzijds wordt verboden om mee te dingen naar spoorvervoer en anderzijds wordt verplicht álle in de context van de Nederlandse markt noodzakelijke middelen (waaronder ook medewerking, informatie en materieel kunnen worden verstaan) op non-discriminatoire voorwaarden tegen kenbare prijzen ter beschikking te stellen aan regionale spoorvervoerders’. Daarom moet NS een level playing field creëren. Naast dit duidelijke aanbod diensten en voorzieningen van NS, neemt de spoorvervoerder ook maatregelen ten aanzien van processen en procedures om ‘aantoonbaar, ruimhartig en op geloofwaardige wijze, te voldoen aan de vereisten van een ‘level playing field’.
Nieuwe prestatie-indicator
De spoorvervoerder zal het komende jaar bovendien beoordeeld worden op een nieuwe prestatie-indicator, namelijk de aansluiting op andere vervoerders. Hiermee meet NS hoe goed een overstap wordt mogelijk gemaakt op die stations waar veel reizigers overstappen van een trein van NS naar een trein van een andere vervoerder. NS moet daarom samenwerken met andere vervoerders om haar eigen treinen te laten aansluiten op de verbindingen van andere vervoerders.
De vervoerder is op dit moment al bezig om de treinen in Den Haag beter te laten aansluiten op de trams. Daarnaast onderzoekt NS de mogelijkheden voor een betere aansluiting van de verschillende vervoersmodaliteiten, door samen met RET de impact van reizigersstromen van de Hoekse lijn te onderzoeken en door samen met Qbuzz en Arriva betere aansluitingen te creëren in Noord-Nederland. In de gemeente Almere bekijkt NS hoe de treinen nu aangesloten zijn op het busvervoer in de stad.
Inge Jacobs
Lees ook:
Genoeg bewijslast dat dit niets oplevert! NS presteert al jaren dik onder de maat. Ondanks miljardeninvesteringen in het hoofdrailnet, nauwelijks reizigersgroei, zéér matige performance, steeds duurdere kaartjes, één draak van een chipcardsysteem én ontevreden klanten. De praktijk, in Nederland én daarbuiten, toont aan dat alleen (regionale) tendering én concurrentie leiden tot méér reizigers, minder subsidies en hogere performance. Hoog tijd dat het hoofdrailnet in delen wordt aanbesteed!