Onderzoeksbureau: bedrijfsintegriteit bij NS niet op orde

NS moet structurele veranderingen doorvoeren waarmee de vervoerder de bedrijfscultuur en de risicobeheersing op orde brengt. Dit is noodzakelijk omdat de bedrijfsintegriteit nu niet voldoende op orde is, waardoor het risico op onregelmatigheden en niet-integer gedrag niet zoveel mogelijk voorkomen wordt en gewenst gedrag ook niet voldoende gestimuleerd wordt. Het bedrijf loopt daarom meer risico’s dan van een staatsbedrijf mag worden verwacht. Dit blijkt uit het rapport van onderzoeksbureau Alvarez & Marsal. 

Het onderzoeksbureau had van minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën de opdracht gekregen om onderzoek uit te voeren naar governance, risk management en compliance (GRC) bij NS, na de onregelmatigheden tijdens de aanbesteding in Limburg. Naar aanleiding van dit rapport heeft NS een verbeterplan opgesteld om haar eigen bedrijfsintegriteit en de GRC-organisatie op orde te brengen. Dijsselbloem heeft het onderzoeksrapport van Alvarez & Marsal en het verbeterplan van NS vrijdag naar de Tweede Kamer gestuurd.

Verbeterplan

In het verbeterplan zijn verschillende maatregelen opgenomen, die moeten helpen om de bedrijfscultuur te veranderen en integriteitsrisico’s zo klein mogelijk te maken. In 2016 wordt het risicomanagement blijvend op het vereiste niveau gebracht en bovendien start de spoorvervoerder met een cultuurprogramma dat minimaal twee jaar duurt. NS wil onder meer een meldpunt inrichten waar medewerkers melding kunnen maken van integriteitskwesties en mogelijke misstanden, informatie over GRC wordt opgenomen in de maandelijkse rapportages aan de Raad van Bestuur en medewerkers worden beter ondersteund en gewezen op regels. Uit het onderzoek van Alvarez & Marsal bleek dat voor veel medewerkers nu onduidelijk was wat wel en niet mocht.

Er kwam vanuit de Tweede Kamer al snel kritiek op dit verbeterplan. D66-Kamerlid Stientje van Veldhoven zei het verbeterplan onvolledig te vinden omdat geen onafhankelijke partij een controle op NS uitvoert. Van Veldhoven: “D66 wil dat er na een jaar een onafhankelijk onderzoek wordt gedaan om te controleren hoe de integriteit bij de NS daadwerkelijk verbetert. Met alle maatregelen die NS nu heeft aangekondigd is het zo dat de NS de integriteit van de NS beoordeelt. Dat is alsof de conducteur zijn eigen kaartje controleert.”

Abellio

De NS kreeg het advies kritisch te kijken naar de bedrijfscultuur bij dochteronderneming Abellio. Volgens het onderzoeksrapport heeft NS heeft er bewust voor gekozen om Abellio als aandeelhouder op afstand aan te sturen, maar zou het slim zijn om de balans tussen voldoende afstand en voldoende in control zijn opnieuw te beoordelen. NS sprak in haar verbeterplan de intentie uit om strenger toe te zien op de naleving van regels, procedures en afspraken bij Abellio.

Tevens wil het onderzoeksbureau dat de spoorvervoerder aanvullende procedures opstelt, die moeten voorkomen dat er ‘onrechtmatig data wordt gedeeld tussen het biedingsteam en de operatie’. Het zou met name gaan over biedingen die in bezit zijn van NS, Abellio of Qbuzz. NS belooft vanaf het tweede kwartaal van 2016 deze aanvullende procedures in te kunnen zetten. Bovendien zal Abellio een review uitvoeren op haar eigen organisatie, waarbij het bedrijf wordt ondersteund door een externe partij.

Onregelmatigheden

Onderzoeksbureau Alvarez & Marsal onderzocht governance, risk management en compliance. Het bureau onderzocht de zogenaamde ‘deugdelijkheid’ van ondernemingsbestuur, waaronder de verantwoording en toezicht, het proces van het beheersen van risico’s door het identificeren en analyseren van risico’s, ontwerpen en implementeren van maatregelen en bewaken van risico’s en als laatste keek het onderzoeksbureau naar de vraag of een organisatie werkt in overeenstemming met wet- en regelgeving, maar ook in overeenstemming met interne regels.

Het onderzoeksbureau constateerde geen andere grote onregelmatigheden bij NS. De Raad van Bestuur reageerde verheugd op die constatering en zegde toe alle aanbevelingen van Alvarez & Marsal ‘ruimhartig’ te gaan uitvoeren. De minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem, zei tevreden te zijn over het rapport en het verbeterplan van NS, al stelde hij tegenover de Tweede Kamer dat een goede implementatie van het plan naar alle waarschijnlijkheid twee jaar zou duren. De minister zal in ieder geval tweemaal per jaar het verslag van NS bekijken om zo te controleren of de voortgang op de juiste manier verloopt.

Inge Jacobs