Ouderendagen in OV-sector met hand en tand verdedigd
Vakbonden voor openbaar vervoerpersoneel vechten met hand en tand tegen de versobering van ouderendagen. De landelijke trend is juist dat in steeds meer sectoren de collectieve leeftijdsafhankelijke verlofvormen op hun retour zijn. In plaats daarvan komen alternatieven voor individuele werknemers. Bij vervoerders, in veel gevallen voormalige overheidsbedrijven, worden de regelingen zeer mondjesmaat aangepast.
“Wij zien dat in veel sectoren de ouderendagen op de schop gaan”, zegt voorzitter Wim Eilert van VVMC, de vakbond voor rijdend personeel. “Men probeert collectieve afspraken om te buigen tot individuele regelingen, in het OV zou dat maatwerk betekenen voor afzonderlijke chauffeurs. Dat pikken we niet, want dat is knabbelen aan de onderhandelingspositie van de vakbonden waar uiteindelijk onze achterban niet mee geholpen is.”
Trend richting afbouw
Werkgeversorganisatie AWVN hield eerder dit jaar een enquête onder haar leden, waaruit bleek dat afspraken over ouderendagen in collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) in veel sectoren verdwijnen. Bij vijftien procent van de werkgevers zijn ‘ontziemaatregelen’, zoals AWVN deze noemt, al verleden tijd. Bij eenderde staan ouderendagen op de cao-agenda en nog eens vijftien procent is van plan het onderwerp in de toekomst aan te gaan snijden. In plaats daarvan is het persoonlijke keuzebudget in opkomst, waarmee werknemers sparen voor bijscholing, extra salaris of verlofdagen.
“Er is onmiskenbaar een trend richting afbouw van dergelijke maatregelen voor oudere werknemers”, aldus woordvoerder Jannes van der Velde van AWVN. “In sommige sectoren is die ontwikkeling al veel verder. In de financiële sector is het eigenlijk al achterhaald.”
Ruimhartige maatregelen
Hoewel de OV-sector in de enquête niet specifiek aan bod komt, zijn volgens Van der Velde wel een paar algemene conclusies te trekken: hoe dichter de sector tegen de (semi)overheid aanschurkt, hoe ruimhartiger de maatregelen. Hoe zwaarder het werk fysiek is, hoe meer afspraken over werktijdverkorting over het algemeen in de cao’s zijn opgenomen.
NS en andere vervoerders willen meer flexibiliteit creëren in de roosters door ouderendagen en vergelijkbare regelingen af te bouwen en alternatieven voor te stellen. Vakbonden vinden juist dat de vervoerders meer mensen moeten aannemen. “Wij vinden afbouw van ouderendagen onbespreekbaar”, aldus Eilert. “In de recente cao-onderhandelingen met NS, waar 95 procent van onze achterban werkt, hebben we vooraf aangegeven dat dergelijke regelingen wat ons betreft onaantastbaar zijn.”
Onderhandelingen
NS en de vakbonden (FNV, VVMC, VHS en CNV) werden het begin juni na moeizame onderhandelingen eens over een nieuwe cao voor NS-personeel. Een grote meerderheid van de leden is inmiddels met de afspraken akkoord gegaan. De nieuwe cao bevat nog steeds een ruimhartige ouderenregeling, maar er zijn wel degelijk ook concessies gedaan.
Zo is het aantal ouderendagen voor huidig en nieuw roostergebonden personeel bevroren. Nieuwe medewerkers die niet-roostergebonden werk verrichten (zoals kantoorpersoneel), kunnen geen aanspraak meer maken op dergelijke regelingen. Rijdend personeel mag vanaf het 55ste levensjaar gebruik maken van extra ouderendagen. Mocht de werknemer ziek worden, dan tellen in elk geval 24 van die dagen niet als verzuimdag.
Dubbele onregelmatigheid
VVMC ziet de regelingen niet als extraatje, maar als iets dat nodig is om werknemers ‘gezond en wel hun pensioen te laten halen’. Met name rijdend personeel en andere werknemers die aan een rooster gebonden zijn, hebben volgens de vakbond te maken met dubbele onregelmatigheid: vroege en late diensten, waarbij het aanvangstijdstip ook nog varieert.
In de cao is wel speciale aandacht voor duurzame inzetbaarheid, waar ‘langer doorwerken’ onder valt, in elk geval voor niet-roostergebonden personeel. Ook liggen er afspraken over bijscholing en voorwaarts roterende werkroosters (met een herstelperiode tussen de blokken van een verschillende dienstsoort) voor medewerkers met enkelvoudig onregelmatige diensten. De cao geldt voor zo’n 16.000 NS-medewerkers, van machinisten, conducteurs en servicepersoneel tot monteurs en kantoorpersoneel.
Streekvervoer
In het streekvervoer zijn de ouderendagen vrijwel ongeschonden door de laatste cao-onderhandelingen gekomen, maar zijn ze wel veranderd. Chauffeurs ouder dan 60 jaar die willen deelnemen aan de ouderenregeling, zien af van hun ATV-dagen (26 in totaal) in ruil voor 52 roostervrije dagen per jaar, wekelijks één. Daardoor ontstaat een vierdaagse werkweek, waarin de diensten gemiddeld acht uur zijn.
Voor 50-plussers die vallen onder de algemene OV-cao geldt dat ze door het inzetten van ATV-dagen 36 uur per week kunnen gaan werken met behoud van het fulltime-loon. Zij kunnen ook kiezen voor een vijfdaagse werkweek van gemiddeld 35 uur. De OV-cao geldt overigens niet voor stadsvervoerders als HTM, RET en GVB, die hebben ieder weer eigen cao’s. Ook daarin staan veelal afspraken over werktijdverkorting voor oudere werknemers.
Pensioenopbouw
De regeling voor 60-plussers kost hen één vrije dag dag. Een goede ruil, laat vakbond FNV weten. “Door de ouderenregeling krijgen werknemers er concreet 26 vrije dagen bij”, zegt bestuurder Jan Heilig. “De werknemer betaalt daarvoor de helft, de werkgever de andere helft. De pensioenopbouw blijft ook honderd procent voor rekening van de werkgever.”
Goudgerand dus? Heilig: “Wij vinden het niet meer dan logisch. Het werk in het openbaar vervoer is zwaar vanwege de onregelmatige diensten, een zekere eenzijdigheid en de lichamelijke klachten die ontstaan door bijvoorbeeld langdurig zitten.” Volgens de FNV’er was er bij het afsluiten van de huidige cao geen strijd met de vervoersbedrijven.
Gemengde gevoelens
“De gaten die door de ouderendagen in het rooster ontstaan. worden opgevuld door jonge mensen”, zegt Heilig. In het najaar komen er nieuwe onderhandelingen voor personeel in het streekvervoer, maar daarvoor liggen nog geen voorstellen.
Op 22 september organiseert het AWVN in Bunnik een conferentie over de toekomst van het cao: ‘De cao van de 21ste eeuw’. Onder andere NS spreekt hier over de wijze waarop het bedrijf meedenkt over de collectieve voorzieningen. Sinds enige jaren kent het spoorbedrijf een cao-plein, een online platform waar medewerkers kunnen meedenken over hun cao. Vakbonden reageerden destijds met gemengde gevoelens op het initiatief.
Martijn van Best
Lees ook:
