EU: onderhands gunnen hoofdrailnet aan NS blijft mogelijk

Het ministerie van Infrastructuur en Milieu mag de contracten voor het hoofdrailnet onderhands blijven gunnen aan NS. Dit betekent dat het hoofdrailnet niet wordt opgeknipt. Dit hebben de Europese transportministers besloten. Het besluit geeft de Nederlandse overheid de mogelijkheid om zelf te beslissen of ze het contract aan één vervoerder aanbiedt of dat het personenvervoer op het spoor aanbesteed wordt.

De Europese Commissie stelde in het Vierde Spoorpakket verregaande liberalisering van het binnenlands reizigersvervoer voor. Dat zou betekenen dat het Nederlandse spoornet in verschillende delen zou worden opgeknipt. Ook zou het hoofdrailnet, waar spoorvervoerder NS nu het alleenrecht op heeft, openbaar worden aanbesteed. Deze plannen zijn nu met de uitspraak van de Europese ministerraad van de baan.

Onderhands gunnen

De Europese transportministers besloten dat het onderhands gunnen van contracten in de Europese landen toegestaan is mits er duidelijke afspraken worden vastgelegd die garanderen dat de kwaliteit van het spoor elk jaar verbetert. Vorig jaar heeft staatssecretaris Mansveld nog een tienjarig contract afgesloten met NS. In die vervoersconcessie zijn kwaliteitsafspraken gemaakt waaraan NS en ProRail tussen 2015 en 2025 moeten voldoen.

Steeds meer treinen moeten op tijd rijden en de dienstverlening wordt verder uitgebreid met meer treinen, meer verbindingen en service. Wanneer NS en ProRail er niet in slagen om zich aan deze afspraken te houden, kunnen zij een boete krijgen van respectievelijk 6,5 miljoen euro en 2,75 miljoen euro. Ook maakt NS kans op een beloning in 2019 als zij de afspraken over bijvoorbeeld klanttevredenheid en reizigerspunctualiteit ruimschoots halen.

Keuzevrijheid

Nederland strijdt al jaren bij het Europese Parlement voor keuzevrijheid tussen het onderhands gunnen van contracten in het treinvervoer en openbare aanbestedingen. Bovendien wil de Nederlandse overheid niet dat de maximumomvang van de vervoersconcessies wordt gelimiteerd. Het Europese Parlement wilde aanvankelijk het hoofdrailnet beperken tot maximaal 65 procent van het nationale spoor. Het hoofdrailnet maakt nu 80 procent uit van het Nederlandse spoor.

Het kabinet ziet het openstellen van de markt via verplichte aanbesteding niet als enige route om de kwaliteit en efficiency van het spoor te verbeteren. Met dit Europese besluit heeft het ministerie van Infrastructuur en Milieu de vrijheid behouden om zelf te bepalen wie het spoorcontract over het hoofdrailnet krijgt.

Hoofdrailnet intact

Staatssecretatis Mansveld heeft tijdens de afgelopen Transportraden steeds de Nederlandse positie naar voren gebracht. Buiten de Transportraden om heeft zij zeer regelmatig contact gehad met Europese Transportministers om steun voor het Nederlandse standpunt te verwerven. De mogelijkheid om vervoerconcessies onderhands te gunnen blijft nu bestaan. Daarnaast worden de vervoersnetwerken niet opgeknipt. Het hoofdrailnet in Nederland is een complex netwerk dat grote samenhang vertoont. Het opknippen hiervan leidt niet tot betere prestaties voor de reiziger, volgens Mansveld.

Na het akkoord in de Transportraad kunnen de onderhandelingen met het Europees Parlement worden opgestart. Deze onderhandelingen zullen waarschijnlijk tijdens het Nederlands voorzitterschap van de EU in de eerste helft van 2016 worden voortgezet.