2022: het jaar van stakingen, personeelstekort en duurzaam OV

Op de drempel van het nieuwe jaar is het de hoogste tijd terug te blikken op 2022. Waar werd op OVPro veel over geschreven? Welke artikelen werden keer op keer gelezen en welke onderwerpen bleven de aandacht trekken? Ook kijken we vooruit: wat heeft 2023 allemaal in petto voor het openbaar vervoer.

Een samenvatting van het afgelopen jaar is niet compleet zonder stakingen. Heel. Veel. Stakingen. Het begon in mei, de maand waarin er in meerdere regio’s werd gestaakt door FNV-leden, om hun onvrede te uiten over de voorgestelde cao. Er was volgens de vakbond te weinig aandacht voor koopkrachtbehoud, structurele maatregelen om de werkdruk te verminderen en een goede regeling voor oudere werknemers. Het deed de FNV besluiten de cao niet te ondertekenen. CNV lieten de stakingen aan zich voorbij gaan; zij gingen wel akkoord met het eindbod van de werkgevers.

Reizigers door het hele land kregen gedurende het jaar te maken met bussen en trams die niet hun vaste route reden. De eerste estafettestaking werd in het noordoosten gehouden. Ook buschauffeurs in Overijssel, Brabant, Eindhoven en Venlo sloten zich vervolgens aan bij de stakingsronde.

Landelijke stakingsdag

Maar de stakingen beperkten zich niet tot de maand mei en sloegen bijna geen provincie over. Zo intensiveerde FNV de stakingen eind mei en reed er begin juni geen enkele bus en tram in Den Haag, omdat ook HTM-personeel het werk neerlegde. Na de zomermaanden werden de acties op veel plekken doorgezet, met in september meerdere regionale stakingen en zelfs een landelijke stakingsdag.

Ook in oktober legden FNV-leden het werk drie dagen achter elkaar neer en bleven ze strijdvaardig om een nieuwe cao op tafel te krijgen.

Het jaar eindigt dus niet met een duidelijke afspraak waarover werkgevers en vakbonden tevreden zijn. De partijen komen alweer vroeg in het nieuwe jaar bijeen om tot een onderhandelingsresultaat te komen: op 10 januari praten de vakbonden en werkgevers verder over de nieuwe cao Streekvervoer. Komen ze er dan nog steeds niet uit, dan staan er later in januari weer stakingen gepland.

Cao Multimodaal vervoer

De onderhandelingen over een nieuwe cao Multimodaal Vervoer verliepen eveneens stroef. Vakbonden en werkgevers werden het in oktober niet eens over een tien procent loonsverhoging en maatregelen om de hoge werkdruk te beperken. Treinpersoneel van Arriva, Keolis en Qbuzz uitten hun onvrede en besloten in december het werk neer te leggen. Reizigers in het noorden van het land die normaal gesproken een trein van Arriva pakten, moesten daardoor op zoek naar vervangend vervoer.

Na streekvervoer ook staking NS

De onvrede over de voorgestelde cao was afgelopen jaar niet alleen aan het gesprek van de dag bij streekvervoerders. Ook het NS cao-bod werd door FNV Spoor afgewezen, met stakingen tot gevolg. Een van de cao-eisen van de vakbonden FNV, CNV en VVMC was een automatische compensatie voor de prijsstijgingen in het salaris van NS-medewerkers. Ook waren een eenmalige uitkering van 600 euro en een aanpassing van de regeling om eerder te stoppen met werken zaken die volgens de vakbonden geregeld moesten worden.

Gedurende de hele maand augustus legden NS-medewerkers op verschillende dagen en in afwisselende regio’s hun werk neer. Verlaten stations, vertwijfelde reizigers en stilstaande treinen waren eerder regel dan uitzondering. Ondanks dat gesprekken gaande bleven tussen vakbonden en NS, werd ook in de maand september het treinverkeer platgelegd.

De doorbraak kwam in oktober, toen er alsnog met een meerderheid werd ingestemd met de NS-cao. Er werd onder meer een gemiddelde loonstijging van 9,25 procent overeengekomen, als ook tweemaal een uitkering van 1.000 euro. Daarnaast wordt het minimum uurloon opgeschroefd tot 14 euro en komt er een reparatie voor prijsstijgingen. Tenslotte zijn in de nieuwe cao de werkgelegenheidsgarantie en het sociaal plan verlengd tot 1 januari 2026.

Personeelstekort

Over de uitdagingen waar NS voor staat in 2023, mag oud-minister Wouter Koolmees zijn hoofd buigen. Hij trad op 1 november aan als nieuwe president-directeur. Een van die uitdagingen is het dringende personeelstekort. Al in augustus werd bekend dat er komend jaar tien procent minder treinen rijden dan in 2019, omdat er simpelweg niet genoeg personeel beschikbaar is.

Creatieve ideeën, zoals een simulator waarin reizigers kunnen ervaren hoe het is om in de trein te werken, werden ingezet om meer personeel aan te trekken, De afgelopen maanden zijn vierhonderd nieuwe medewerkers aangenomen.

Duurzaamheid

Je zou bijna denken dat er geen vrolijker nieuws over het openbaar vervoer te melden was, afgelopen jaar. Maar niets is minder waar. Zo won afgelopen maand Arriva nog de concessie Twente-ZHO, waardoor zij de komende vier jaar het bus- en treinverkeer in deze regio onder hun hoede nemen.

Ook werden er concrete stappen gezet om het openbaar vervoer duurzamer te maken. Zo krijgt Groningen in 2027 vier waterstoftreinen, werd het station Delft Campus een ‘blauwdruk‘ voor andere stations om zuiniger met energie om te gaan en bleef zelfs miniatuurstad Madurodam niet achter, door elektrische bussen op het terrein van Schiphol te laten rijden. Bij de NS worden zelfs oude treinonderdelen gebruikt voor compleet nieuwe producten; een idee waar de vervoerder de duurzaamheidsprijs mee won.

Tot slot gaat 2022 de boeken in als het jaar waarin je met je betaalpas kunt inchecken en geen OV-chipkaart meer nodig hebt. Een ontwikkeling die zich komend jaar verder uitbreidt.

Kortom, we gaan weer een heel jaar tegemoet waarin we blijven schrijven over alles wat er speelt in het land van openbaar vervoer.

Namens de redactie van OVPro wens ik iedereen een heel mooi, gelukkig en gezond 2023!