‘Investeren in sociale veiligheid OV wettelijk opleggen’

Als de decentrale overheden niet bereid zijn om voldoende te investeren in sociale veiligheid, dan dient de nationale overheid in te grijpen. Dat kan bijvoorbeeld door dit wettelijk op te leggen. Daarnaast moeten decentrale overheden landelijk samenwerken op het gebied van sociale veiligheid en toezichthouders uitwisselen waar zij het hardst nodig zijn. Dat zei Myra Koomen, directeur Corporate Affairs van Connexxion vrijdag tijdens een presentatie over de ‘Aanpak Sociale Veiligheid’ bij Utrechtse vervoerder GVU. Deze presentatie werd aan diverse PvdA-leden gegeven, onder wie Tweede Kamerlid Duco Hoogland.

Koomen: “Ik vind dat het niet de taak is van de nationale overheid om te investeren in sociale veiligheid in het openbaar vervoer. Maar tegelijkertijd kan de regering wel druk uitoefenen waar het nodig is. Het is als vervoerder een stuk lastiger om aandacht voor sociale veiligheid te vragen omdat je het in je eentje bij de decentrale overheden voor elkaar moet krijgen.”

Wettelijk opleggen

“Als opdrachtgevers dat uit zichzelf niet kunnen, dan kan de nationale overheid een handje helpen of dat wettelijk opleggen. De financiering dient bij de decentrale overheden te gebeuren, maar ik kan me wel voorstellen dat het rijk een eenmalige subidie geeft om deze structuur op te zetten”, aldus Koomen.

“We zouden bijvoorbeeld kunnen heroverwegen hoe het geld geïnvesteerd wordt. Bijvoorbeeld door in bestekken minder geld van het budget in te zetten voor nieuwe bussen, maar een groter deel in sociale veiligheid en begeleiding van reizigers”, stelt de directeur.

Uitwisseling toezichthouders

Koomen: “De decentrale overheden kunnen vervolgens samenwerken op het gebied van uitwisseling van toezichthouders, een centrale backoffice organiseren en bijvoorbeeld samenwerken op het gebied van videoregistratie.” GVU verzorgt met 500 chauffeurs het busvervoer in Utrecht en Maarssen. De vervoerder heeft dagelijks 120.000 passagiers. GVU is sinds 2007 een honderd procent dochter van Connexxion.

Erick Valk, manager Ondersteuning bij GVU: “Vanwege de toenemende onvrede onder chauffeurs, is GVU in 2000 gestart met de Aanpak Sociale Veiligheid.” Harry Wijers, algemeen directeur van GVU vult hem aan: “We hebben er op een bepaald moment voor gekozen om maar niet door een bepaalde wijk te rijden als onze chauffeurs zich daar onveilig voelden. We hebben ook tegen sommige scholen gezegd: óf we rijden niet óf er moet iets gebeuren.”

Sociale veiligheid

Sociale veiligheid wordt beïnvloed door de objectieve en de subjectieve veiligheid. De objectieve veiligheid heeft betrekking op het feitelijke aantal incidenten dat plaatsvindt in het openbaar vervoer en de werkelijk kans die medewerkers lopen om daarvan slachtoffer te worden. De subjectieve veiligheid heeft betrekking op de veiligheidsbeleving ofwel de kans die mensen denken te hebben om slachtoffer te worden van een incident.

Om de sociale veiligheid in het OV te verhogen plaatste GVU camera’s in de bussen, er kwamen toezichthouders in bussen en bij haltes, na een incident worden medewerkers opgevangen door een speciaal opvangteam. Verder krijgen chauffeurs training in de-escalerend gedrag. Ook is de samenwerking gezocht met politie, justitie, scholen en wijken. GVU is presentaties gaan geven op scholen met probleemjongeren. Valk: “Op deze manier kreeg de buschauffeur een gezicht en is de overlast bij deze scholen gedaald.”

Investering

Wijers: “GVU heeft er als vervoerder zelf voor gekozen om flink te investeren in sociale veiligheid. Dat is bij andere concessies niet altijd het geval. Je moet niet willen concurreren op sociale veiligheid als het gaat om het verkrijgen van OV-concessies.”

GVU is de eerste vervoerder die gebruikmaakt van een Incident Management Tool voor de aanpak van sociale veiligheid. Dat is een eenduidige manier van communiceren en handelen bij incidenten in het openbaar vervoer. 

Een ander resultaat van de Aanpak Sociale Veiligheid is dat de aangifte-bereidheid van chauffeurs is toegenomen. Valk: “De leidinggevende van de chauffeur gaat altijd mee naar het politiebureau om hem of haar te steunen. Gemiddeld wordt er zo’n twee tot drie keer per maand aangifte gedaan.”

Ernstige incidenten

Met name het aantal ernstige incidenten nam sinds de start van de Aanpak Sociale Veiligheid in 2000 af bij GVU. Onder ernstige incidenten vallen onder meer mishandeling van personeel, mishandeling van reizigers, bedreiging (met wapen) van chauffeur of passagier en berovingen. In 2009 waren er 45 ernstige incidenten waar dat er in 2012 37 waren. Het totaal aantal incidenten is in die periode van 194 naar 154 gedaald. Om hoeveel incidenten het in het jaar 2000 gaat is volgens GVU onbekend, omdat er toen nog niet in dezelfde mate en op een andere wijze werd geregistreerd.

De aanpak van GVU zou volgens Wijers ook als standaard kunnen gelden voor andere OV-concessies in Nederland. Een betere samenwerking tussen decentrale overheden levert daarmee betere resultaten op het gebied van sociale veiligheid.

Wetswijziging

Connexxion pleit voor een wetswijziging die het toestaat dat de toezichthouders in het OV ook in dienst zijn van particuliere beveiligingsbedrijven. Nu dienen toezichthouders in dienst te zijn van een vervoerder om daarvoor te mogen werken. De wetswijziging maakt het mogelijk om toezichthouders verspreid over het hele land in te zetten.

De bussen van GVU verdwijnen op 8 december uit het straatbeeld. Vanaf die datum gaat Qbuzz het tram- en busvervoer in de stadsregio Utrecht verzorgen. Het merendeel van de werknemers van GVU wordt overgenomen door Qbuzz.

Marieke van Gompel