Automobilisten naar openbaar vervoer trekken blijkt erg lastig

Reizigers kunnen niet gemakkelijk overgehaald worden om de auto te laten staan om in plaats daarvan hun reis af te leggen met het openbaar vervoer. Reizigers zijn alleen bereid om in plaats van de auto bijvoorbeeld de trein of bus te pakken als parkeren lastig is, de parkeerkosten op de plaats van bestemming te hoog zijn of als er sprake is van extreme congestie. En zelfs dan mag de reis met het OV niet veel langer duren dan de reis met de auto. Dit blijkt uit onderzoek van het KiM (Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid).

In het publieke debat wordt vaak positief gesproken over de kansen om reizigers uit de auto te lokken en het ministerie van Infrastructuur en Milieu wilde onderzoeken op welke manieren meer automobilisten richting het openbaar vervoer gelokt konden worden. Uit het onderzoek bleek dat reizigers met name waarde hechten aan privacy, comfort, gemak, controle en flexibiliteit en nu worden autogebruikers afgeschrikt door de meerdere overstappen en de langere reistijd. Om de uitwisseling van gebruikersgroepen tussen auto en OV mogelijk te maken, is het dus belangrijk dat de reis van deur tot deur goed bereikbaar is met het openbaar vervoer.

Voordelen en nadelen OV

Uit het onderzoek blijkt dat er steeds minder auto’s komen, wat de suggestie wekt dat meer mensen in de toekomst gebruik gaan maken van het OV. Meer inwoners wonen in steden en de inwoners van steden zullen naar verwachting beter aangesloten zijn op een OV-halte of een station. Bovendien blijven jongeren langer studeren en kopen geen auto en omdat families kleiner worden, hebben zij ook minder behoefte aan een auto. Reizigers kiezen in de steden voor het OV omdat ze verkeersstress willen ontlopen en omdat ze hun reistijd nuttig kunnen besteden.

Tegelijkertijd ontstaat op veel plekken een steeds wijdmaziger OV en hierdoor komt er juist steeds meer autoverkeer. Bovendien leidt het opheffen van haltes ervoor dat mensen met een beperking minder gemakkelijk bij een halte kunnen komen en dus geen gebruik kunnen maken van het OV. Deze groep reizigers wil wel, maar de auto biedt een deur-tot-deurverbinding. Dit kan het OV nooit aanbieden. Als laatste voorspelt het rapport dat er steeds meer nachtverkeer komt en ’s nachts rijdt er nauwelijks OV. Daarom gaan juist meer mensen gebruikmaken van de auto.

Werkelijke reistijd

De uitwisseling van gebruikersgroepen tussen auto en OV vindt dus het gemakkelijkste plaats in de steden. De mate waarin het OV concurrerend is met die van de auto is namelijk afhankelijk van de werkelijke reistijd van deur tot deur. In steden vertrekken OV-voertuigen regelmatig en zijn er veel haltes, dus reizigers hoeven nooit lang op het voertuig te wachten en hoeven niet ver te lopen. Bovendien zijn er in de stad vaker parkeerproblemen en te hoge parkeertarieven. Dit zijn belangrijke motiveringen om gebruik te maken van het OV.

Wanneer de werkelijke reistijd met het OV beduidend langer duurt dan de reis met de auto, nemen reizigers de auto. Het gaat voor reizigers dus niet alleen over de tijd die de reiziger reist met een bus of trein, maar ook hoe lang de reiziger moet lopen om bij de halte te komen en de wachttijd tussen verschillende overstappen. Hoe verder de reiziger moet lopen of fietsen naar de eerste halte, hoe minder groot de kans dat de reiziger zijn auto laat staan. In de praktijk betekent dit meestal dat reizigers op het platteland de auto nemen, omdat het OV-netwerk hier vaak niet erg dicht is.

Maatregelen van vervoerders

Er zijn wel enkele maatregelen die de vervoerders kunnen nemen om meer personen in het OV te krijgen. Er stappen waarschijnlijk meer mensen in de trein, bus, tram, metro of een andere vorm van openbaar vervoer als er een dichter netwerk bestaat, voertuigen vertrekken met een hogere frequentie en als de betrouwbaarheid van de aankomsttijd verbetert. Hierdoor wordt het openbaar vervoer een beter alternatief. Om dit te bereiken, moeten vervoerders investeringen en nieuwe uitgaven doen.

Dit zijn echter erg lastige investeringen. Hoewel bepaalde maatregelen wellicht een groep reizigers over kan halen om meer gebruik te maken van het OV, terwijl juist anderen hierdoor minder in het OV stappen. Het instellen van meer haltes verhoogt de dichtheid, maar zorgt er ook voor dat de gehele reistijd langer wordt en dat willen de passagiers ook niet.

Frequente verbinding

Het lijkt vooral van belang dat het voertuig regelmatig vertrekt, zonder dat dit veel negatieve effecten heeft op de werkelijke reistijd. Bovendien moet het netwerk fijnmazig zijn, zodat reizigers snel van deur tot deur kunnen reizen. Wanneer dit niet gebeurt, kiezen reizigers voor de auto of soms voor de fiets. Dit betekent dat een hoogfrequente verbinding dus positieve effecten kan hebben voor de uitwisseling tussen auto en OV. In het buitenland hebben nieuwe frequente metro- en tramverbindingen vergaande gevolgen gehad op het aantal reizigers in het OV.

Op het platteland hebben vervoerders weinig kansen om frequente verbindingen te laten vertrekken en daarom zullen hier dus weinig automobilisten overgehaald kunnen worden om de auto te laten staan. De onderzoekers denken daarentegen dat nieuwe ontwikkelingen in het OV wellicht een verschil kunnen maken, zoals het Programma Hoogfrequent Spoor, de Hanzelijn, de RandstadRail en de Uithoflijn. In ieder geval in de steden kunnen deze regelmatige verbindingen reizigers wel uit de auto lokken, omdat in steden de parkeermogelijkheden moeilijker en duurder zijn.

Inge Jacobs