Welke plannen hebben de politieke partijen voor het OV?

Het nieuwe kabinet moet de komende jaren op het gebied van het OV een aantal belangrijke beslissingen nemen. Moet er meer of minder marktwerking komen op het spoor? Wat gebeurt er met het streekvervoer, dat zichzelf geconfronteerd ziet met minder subsidie, op bepaalde plekken een teruglopend aantal reizigers en nieuwe ontwikkelingen, zoals zelfrijdende voertuigen. En blijft de HSL-Zuid bij het hoofdrailnet horen of zou het toch slimmer zijn om deze lijn aan te besteden? OVPro heeft de verschillende verkiezingsprogramma’s van de grootste Nederlandse partijen onder de loep genomen om te kijken wat hun toekomstvisie is.

In deze analyse zijn de programma’s van de VVD, PvdA, SP, CDA, D66, CU, GL, SGP, PvdD en 50Plus bekeken. De PVV heeft niets over het OV in het verkiezingsprogramma opgenomen en is daarom buiten beschouwing gelaten.

Marktwerking op het spoor

Eén van de belangrijkste onderwerpen voor de toekomst is de mate van marktwerking op het spoor. Nog deze maand moet het ministerie van Infrastructuur en Milieu de resultaten presenteren van het onderzoek naar de mate van marktordening. Sommige partijen zijn duidelijk tegen marktwerking, zoals de SP en 50Plus. Zij willen dat het gehele spoor weer in handen van de overheid komt, inclusief alle regionale trajecten die nu worden verzorgd door Arriva, Connexxion en Syntus. “We willen minder concurrentie en meer samenwerking op het spoor”, stelt de SP in zijn partijprogramma. “Op termijn willen we al het OV in overheidshanden.”

Dit gaat voor de meeste partijen echter te ver. Het gros van de partijen is er voorstander van dat het hoofdrailnet in handen blijft van de NS, maar regionale lijnen mogen in meer of mindere mate wel degelijk worden aanbesteed. Zij zien namelijk dat het treinvervoer op de decentrale lijnen vaak positief beoordeeld wordt door reizigers. Op de lijnen waar het mogelijk is, moeten dus andere vervoerders de kans krijgen.

Hoewel NS vorig jaar heeft laten weten niet meer mee te dingen naar regionale spoorlijnen, zegt de VVD er ook voorstander van te zijn dat zelfs NS zich inschrijft op regionale spoorconcessies in Nederland. De VVD is ook de enige partij die in het programma aangeeft dat ook het stadsvervoer in Nederland weer openbaar moet worden aanbesteed. “Op veel plekken in het land is bewezen dat we daarmee als reizigers meer en beter openbaar vervoer krijgen.”

Extra geld voor het OV

Een tweede grote uitdaging is het in stand houden van een goede mobiliteit in het achterland. De afgelopen jaren heeft hier vaak gespeeld dat er flink moest worden bespaard op traditioneel OV én op personeel, omdat er te weinig vraag was. Maar dat is de bereikbaarheid niet altijd ten goede gekomen. Staatssecretaris Dijksma benoemde onlangs nog dat reizigers op het platteland juist ook niet meer met het OV gaan, omdat de bussen te sporadisch komen. Ook GroenLinks benadrukt een einde te willen maken aan een verdere uitkleding van het openbaar vervoer en SP spreekt zich uit tegen de inzet van vrijwilligers als vervanging voor reguliere buslijnen.

Daarvoor lijken in het streekvervoer ‘slim vervoer’ en ‘vervoer op maat’ tijdens deze verkiezingen kernwoorden. “Het openbaar vervoer van de toekomst gaat niet langer uit van een type vervoer, maar van de behoefte van de reizigers”, beschrijft de PvdA bijvoorbeeld. Het CDA en de VVD hopen innovaties en nieuwe technologieën zo goed mogelijk te kunnen benutten, waaronder zelfrijdende auto’s. Daarvoor moet meer ruimte geschapen worden door overheden. “De overheid moet bijvoorbeeld snel toestemming verlenen voor experimenten met 83 zelfrijdende vervoermiddelen, of haast maken met de vereiste juridische raamwerken rond experimenten”, schrijft D66.

Maar het beschikbare geld moet wel goed verdeeld worden tussen de stad en het platteland. Kamerleden Betty de Boer en Stientje van Veldhoven van de VVD en D66 weigerden onlangs in een debat met jongeren uit de OV-sector een keuze te maken tussen goed en snel vervoer in de Randstad of prima bereikbaarheid voor iedereen; dus ook in het streekvervoer. “Het is en-en”, zei De Boer.

Grensoverschrijdende verbindingen

Tijdens deze verkiezingen staan ook de grensoverschrijdende verbindingen bij vrijwel alle partijen op de agenda. Door reizigersorganisaties en grensregio’s wordt hiervoor al langer aandacht gevraagd. Zij waarschuwen dat grensoverschrijdende verbindingen per trein momenteel te duur en te ingewikkeld zijn en daarom een flink aandeel verliezen aan vliegmaatschappijen. Dit lijkt nu ook bij de landelijke politiek te zijn doorgedrongen en ze willen hier daarom allemaal extra aandacht aan besteden en het gemakkelijker maken. De PvdD wil juist het vliegverkeer terugdringen, door snelle OV-verbindingen te realiseren tussen belangrijke steden in Europa.

Daarbij speelt ook het vervoer op de HSL-Zuid een rol; een van de grootste uitdagingen voor de komende tijd. In het afgelopen jaar kwam het treinvervoer op dit traject al meerdere malen aan bod tijdens de debatten in de Tweede Kamer. Nu is afgesproken dat de NS ‘onder strikte voorwaarden’ het vervoer behoudt, maar als NS hieraan niet voldoet, kan een andere vervoerder hierop een kans krijgen. Onder andere VVD, CDA en D66 bekritiseerden NS eerder en stelden vorig jaar dat NS veel te veel kansen had gekregen op de HSL.

VVD heeft zelfs in het verkiezingsprogramma opgenomen dat een andere vervoerder de kans moet krijgen, als NS er niet in slaagt om zijn prestaties te verbeteren. Het CDA benadrukt dat er snelle en betaalbare treinen moeten gaan rijden op de HSL-Zuid en de ChristenUnie wil dat de toeslag op dit traject verdwijnt. De SGP ziet de problemen met de HSL vooral als een leermoment en wil voortaan veel terughoudender zijn bij grote projecten. “De Betuwelijn en de Fyra hebben ons miljarden gekost. De opbrengst valt, zacht gezegd, behoorlijk tegen.”