Nieuwe Tweede Kamerleden beloven minder inmenging in OV

De landelijke politiek moet zich minder bezighouden met aangelegenheden in het OV die zich richten op de hijgerigheid van de dag en aan de slag met grote thema’s die niet door de sector zelf kunnen worden aangepakt. Dit zeiden de nieuwe Tweede Kamerleden Maurits von Martels van de CDA en Rob Jetten van D66 op een meeting van Railforum over een kwaliteitsgerichte besturing van de OV-markt en spoorgoederenvervoer. “Het liefst laten we de mensen uit het veld het zoveel mogelijk zelf oplossen”, aldus Von Martels. 

De landelijke politiek kreeg tijdens deze bijeenkomst een veeg uit de pan van Connexxion-directeur Bart Schmeink, die Tweede Kamerleden ervan beschuldigde zich te veel bezig te houden met ‘de waan van de dag’. Hij verwees daarbij als voorbeeld naar het salaris van voormalig NS-directeur Timo Huges. “Daarover zijn door de Tweede Kamer 205 kamervragen gesteld. Wat is daar de relevantie van? De politiek moet ons scherp houden, dus bespreek echt de belangrijke thema’s.”

Stip op de horizon

Aanleiding van de bijeenkomst van kennisnetwerk Railforum was een notitie met aanbevelingen voor de gewenste sturing van het openbaar vervoer. Railforum en APPM brachten vijf experts samen, die de huidige inrichting en besturing van de OV-markt en het spoorgoederenvervoer objectief bekeken als aanvulling op alle discussies en onderzoeken die er momenteel zijn.

Volgens het CDA is het met name belangrijk om een stip op de horizon te plaatsen waar de OV-sector dan zelf naartoe kan werken. “Er is nog veel te doen”, erkent Von Martels. “We zien het liefst dat de mensen uit het veld het zelf oplossen, terwijl wij ons als politiek niet te veel bemoeien.” Daarbij benadrukt hij wel dat de politiek waar mogelijk moet helpen om grote hindernissen aan te pakken. “Waar moeten we stimuleren en waar moeten begrenzen? Wat is er nodig voor de lange termijn?”

Opengooien spoormarkt

Het volledig opengooien van de spoormarkt is in ieder geval niet de oplossing, meent Rob Jetten van D66. Voor de Tweede Kamer wordt het een nieuwe uitdaging om aan de slag te gaan met de beschikbare capaciteit in de Nederlandse mobiliteit. “Dit kan betekenen dat we in de Randstad meer investeren in infrastructuur en in Noord-Nederland niets beschikbaar stellen voor infrastructuur en alleen voor Mobility as a Service (MaaS). Maar wij kunnen dat debat beter voeren als we niet worden afgeleid door discussies die net zo goed in de sector zelf gevoerd kunnen worden.”

Verder denkt Jetten niet dat de landelijke overheid alle verantwoordelijkheid dient te pakken als overheidsinstantie, omdat een groot deel van het OV geregeld wordt door de regionale overheden die de concessies gunnen. “We moeten de rol van de decentrale concessieverlener niet vergeten. Is die te versterken? Want één van de grootste kwaliteitssprongen in het OV is gedaan door decentralisatie en door een sterkere rol van de regionale overheden.”

Juridische zaken

De vervoerders waren het ermee eens dat ze uitdagingen zelf kunnen aanpakken, maar stellen ook hier en daar hulp bij nodig te hebben. Er is extra geld, een coördinerende regisseur en ontschotting nodig. Verder vormen juridische hindernissen een probleem. De vervoerders zijn namelijk al aan de slag gegaan met het realiseren van de single check-in/check-out en het opengooien van de data, maar dat lukt ze niet alleen.

Hoewel de eerste proef met single check-in/check-out een realiteit is geworden, heeft de Autoriteit Consument & Markt de proef ook al begrensd en hindernissen opgeworpen om dit in heel Nederland in te voeren. Daardoor werken de regels van ACM soms projecten of verbeteringen van de sector tegen, zo hebben de vervoerders gemerkt. “ACM moet niet alleen mededinging in het hoofd hebben, want dat belemmert de nuttige samenwerking”, waarschuwt Jaap Bierman, directeur van stadsvervoerder HTM.

Overigens probeert de politiek hier al af en toe meer mogelijk te maken als dat ten goede komt van de sector of de reiziger, stelt PvdA-Kamerlid Attje Kuiken in een reactie. “Wij hebben al vaker gerammeld bij de ACM om meer ruimte te creëren voor zaken waar de juridische wetgeving nog hindert.”

Gezondheid sector

De politici die aanwezig waren op het debat bij Railforum leken de aanbevelingen uit het rapport over de mate van marktwerking van de OV-sector van de commissie Van der Vlist/ Van den Berg in ieder geval ter harte te nemen. In dat rapport werd gewaarschuwd voor te grote wijzigingen in de huidige structuur. Dit is bevestigd door de vijf experts die in de afgelopen maanden objectief hebben gekeken naar de mate van besturing van het openbaar vervoer. “We willen niet door grote structuurwijzigingen het kind met het badwater weggooien”, aldus Viola Salemans van APPM.

Vooral omdat het helemaal niet zo slecht gaat met het Nederlandse OV. Sterker nog, in vergelijking met de meeste andere landen gaat het zelfs heel goed. “Deze notitie gaat over de gezondheid van de sector en die is niet heel ziek. Maar we hebben een koning nodig in dit eilandenrijk; zelfs al geeft die alleen af en toe een richting aan”, aldus onderzoeker Openbaar Vervoer Wijnand Veeneman. Daarbij benadrukt Veeneman wel dat er niet te ver gegaan moet worden. Momenteel lijken bestuurders soms de behoefte te hebben om zelfs te vertellen hoe de bus bestuurd moet worden. “Er is scherpte nodig: wie heeft welke rol, zonder dat je niet meer met elkaar praat.”

Ministerie Infrastructuur en Milieu

Het rapport dat werd gemaakt door de vijf experts die waren samengebracht door APPM en Railforum werd vorige week aangeboden aan Hellen van Dongen, directeur OV & Spoor bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Zij benadrukte hoe belangrijk het is dat vervoerders de politici de juiste kant op sturen. “Het is aan een nieuw kabinet en de Tweede Kamer om over de sturing van het OV te discussiëren, maar we moeten samen zetten geven. Ik doe aan jullie de oproep om hieraan bij te dragen.”

Lees ook:

• Experts OV geven aanbevelingen voor betere besturing OV-markt
• Onderzoek: geen ‘big bang’ in marktordening spoor