Arnhem, trolleybus

Onderzoek: samenvoegen busconcessies in Oost-Nederland wenselijk

(foto: Inge Jacobs)

Een herindeling van de zeven huidige busconcessies in drie grote concessies in de provincies Gelderland, Flevoland en Overijssel pakt voordeliger uit voor reizigers, het concessiebeheer en de regionale economie. Voor vervoerders zijn er zowel voor- als nadelen. Als de samenvoeging doorgaat, behoren de drie nieuwe concessies tot de grootste aanbestede concessies in Nederland. Dit blijkt uit een verkenning die in opdracht van de provincies Gelderland, Overijssel en Flevoland is uitgevoerd naar de vraag of zij het openbaar vervoer gezamenlijk kunnen aanbesteden.

Uit de verkenning is gebleken dat de Gedeputeerde Staten (GS) de samenvoeging wenselijk achten, zo meldt de provincie Gelderland. Er is nu een concept Nota van Uitgangspunten voor de aanbesteding opgesteld. Dit is een eerste stap voor de nieuwe aanbesteding van het openbaar vervoer in de drie provincies. Maar de keuzes zijn nog niet definitief, want dit concept moet nog langs lokale ROCOV’s, gemeenten en andere betrokken partijen. Op basis van hun reacties en advies besluiten de Gedeputeerde Staten of ze het concept nog willen aanpassen.

Verkenning

In mei lieten de provincies weten bezig te zijn met een nieuwe invulling van het openbaar vervoer in de regio’s. Dit ging om de indeling van de concessies, maar ook om de positie van het spoorvervoer, de positie van nieuwe mobiliteitsdiensten, duurzaamheid en de concessieduur. Een herindeling van de concessies past volgens de provincies Gelderland, Flevoland en Overijssel beter bij de reispatronen van reizigers, maakt de samenwerking tussen de provincies gemakkelijker en zorgt het voor minder kans op grensconflicten tussen vervoerders.

Een mogelijke indeling in grotere concessies is volgens GS verder verstandig vanwege de hoge duurzaamheidseisen en de realisatie van de laadinfrastructuur, waarvan wellicht meerdere vervoerders gebruik willen maken. In de verkenning onder leiding van Edward Rosbergen werd gekeken naar vier verschillende concessie-indelingen. Het ging hier om het behoud van de huidige concessie-indeling, een hervorming van de grenzen in drie of vijf grotere concessies of de samenvoeging van alle concessies in één heel grote concessie.

Om te bepalen in hoeverre de verschillende concessie-indelingen aansluiten bij de reizen die mensen maken, is gekeken naar gegevens uit meerdere bronnen. Dit zijn OV-chipkaartgegevens en GSM-data die inzicht geven in reizen van automobilisten en fietsers. Omdat het gaat om vervoer waarbij reizigers overstappen tussen twee verschillende vervoerders, is er nog een slag te maken op het gebied van OV-chipkaartgegevens. Maar uit deze verkenning kwam de variant met drie concessies als beste uit de bus.

Indeling concessies

Daarbij zijn wel de grenzen van de concessies aangepast ten opzichte van de schets uit de eerder gemaakte startnotitie. De indeling in drie grote concessies pakt goed uit voor de reizigersstromen, omdat zo het percentage grensoverschrijdende verplaatsingen laag zal zijn en het is de verwachting dat op deze manier een sterk netwerk van kernnetlijnen rondom de steden zal ontstaan, waardoor ook het landelijk gebied ontsloten blijft. Daarbij is er in concessies van deze omvang ruimte voor het ontwikkelen van vraaggericht OV op verbindingen waar weinig mensen reizen.

Tekst loopt door onder illustratie

Het is bovendien ook positief voor de marktpartijen, omdat bepaalde concessiegebieden te klein zijn voor huidige vervoerders om zich hierop in te schrijven. “Ervaring met aanbestedingen in de afgelopen 15 jaar heeft uitgewezen dat de bereidheid van andere marktpartijen om naar OV-concessies mee te dingen zeer beperkt is”, valt te lezen in de verkenning. Hoewel een concessie ook te groot kan zijn, vinden de meeste vervoerders een concessie met een omzet van circa 100 miljoen nog interessant om op in te schrijven.

Het is als laatste positief voor de provincies zelf, omdat de huidige indeling van provincies vereist dat ze veel moeite doen om de grensoverschrijdende lijnen op elkaar af te stemmen. Dat is veel minder veeleisend als er drie grote concessies gecreëerd worden. Er hoeven helemaal geen grenzen overschreden te worden als er slechts één concessie overblijft, maar dan is het risico voor de vervoerders te groot om in te schrijven en is het voor het beheer onmogelijk om de concessie vanuit één team te besturen.

Marktconsultatie

Als alle concessies in Gelderland, Flevoland en Overijssel worden samengevoegd in drie concessies, gaan die behoren tot de grootste concessies die in Nederland worden aanbesteed. Er lijkt al langer een trend gaandevoor grotere concessies, al wordt door experts wel gewaarschuwd voor te grote concessies. Zo is het mogelijk dat er minder vervoerders inschrijven, vanwege het hoge risico. Ook worden met name nieuwe, kleinere partijen belemmerd om toe te treden tot de markt. Dit kwam ook naar voren tijdens een marktconsultatie.

In de verkenning wordt benadrukt dat ook kleine concessies negatief kunnen uitpakken. Hierbij schrijft vaak louter de zittende vervoerder in. Ook in grote concessies kan dus het aanbestedingsresultaat goed uitpakken, mits de meedingende vervoerders maar het idee hebben dat ze concurrentie hebben. Als laatste bestaat bij grote concessies het risico op overbieding, omdat aantal kansen om een concessie te winnen afneemt. In de verkenning wordt voorgesteld om een grens te stellen wat betreft de prijs of de omvang van het aanbod waarbij vervoerders punten krijgen.

Einddata concessies

Hoewel de Gedeputeerde Staten achter het plan voor de hervorming blijven staan, wordt pas in april 2018 de definitieve Nota van Uitgangspunten vastgesteld. Daarna wordt pas een Programma van Eisen gemaakt. Voor er een klap wordt gegeven op dit besluit, moeten de provincies besluiten wat ze doen met de verschillende einddata van de zeven concessies. De eerste concessies eindigen in 2020, maar anderen in de daaropvolgende jaren. Daar moet een oplossing voor komen. Een verlenging van de concessies is in veel gevallen niet mogelijk, omdat dit wettelijk niet is toegestaan. Een vervroegde beëindiging is wel toegestaan, maar is erg moeilijk tenzij de concessiehouder dit zelf ook wil.

Andere oplossingen zijn het gefaseerd samenvoeging van de concessies en het uitschrijven van concessies die slechts enkele jaren duren. Het eerste is mogelijk, maar vergt wel veel aandacht van de provincies. De betreffende vervoerders weten dan namelijk al circa twee tot drie jaar voor het einde van de concessie dat zij hun positie kwijtraken. Andersom zijn kortlopende concessies ook niet ideaal, want daarbij is de kans zeer aannemelijk dat alleen de huidige vervoerders zich inschrijven. Dit betekent dat hij een hoge prijs kan vragen en dat er weinig kans is op vernieuwing. Een vervoerder kan zijn investeringen namelijk niet terugverdienen.

Lees ook:

Aanbestedende overheden worstelen met de juiste manier om het openbaar vervoer aan te besteden. Keuzes zijn noodzakelijk, maar de juiste keuzes zijn nog niet uitgekristalliseerd. Neem deel aan het OV Debat en praat mee over de drempels en mogelijke oplossingen, 28 november in de Jaarbeurs Utrecht.  

Auteur: Inge Jacobs

6 reacties op “Onderzoek: samenvoegen busconcessies in Oost-Nederland wenselijk”

Evert Bouws|07.11.17|14:38

Dat wordt wel heel omvangrijk. Is zoiets beheersbaar? Anderzijds, waarom niet ook het oostelijk deel van Utrecht er bij betrekken? ook daar is sprake van veel grensoverschrijdend verkeer.

Menno Manheim|07.11.17|15:03

Waarom zou dit beter zijn voor de reiziger? Er wordt voor ons besloten door een overheid die veel verder van ons af staat dan de lokale politiek. Ik heb meer vertrouwen in mijn eigen gemeente voor het behartigen van mijn belangen en die van mijn plaatsgenoten.

Freddy Jansen|07.11.17|23:07

Laten de huidige vervoerders niet bij elkaar in het vaarwater zitten , rij tot de grens en zorg daar voor een transferium met goede overstapmogelijkheden. Zo stond het ook al beschreven in de ov visie 2020.

Freddy Jansen|07.11.17|23:12

Laat de huidige vervoerders gewoon rijden tot hun eigen grenzen en ga niet in elkaars vaarwater zitten .
Goede transferiums met overstapmogelijkheden en kwartiersdiensten in de spits en probleem is opgelost.

Jan Klaas|08.11.17|01:20

@Evert Bouws: “Is zoiets beheersbaar?” – Voor een zeer groot bedrijf? ja, maar enige mogelijke nieuwkomers in de markt maak je het onmogelijk.- Oftewel, het is zeer schadelijk voor marktwerking om zulke grote concessies te hebben. Die lijn word pas getrokken door het onderzoek bij “1 concessie” voor het hele gebied, maar dat vind ik niet echt eerlijk op die manier.

Jan Klaas|08.11.17|01:21

@Menno Manheim Vanwege consessie overschreidend vervoer kan het beter zijn voor de reiziger in selecte gevallen, maar daar houd het ook op eigenlijk. – Ik ben het trouwens helemaal met je eens.

Reageer ook

Nog maximaal tekens

Log in via een van de volgende social media partners om je reactie achter te laten.

Onderzoek: samenvoegen busconcessies in Oost-Nederland wenselijk | OVPro.nl