Met een hyperloop binnen zes uur van Bremen naar Stockholm, treinen die zonder machinist veilig over het spoor razen en ook bussen die volledig autonoom tussen het verkeer doorrijden. Het kwam allemaal voorbij op het @north-event in Groningen. De eerste hyperloop in Nederland wordt binnen een jaar getest, autonome bussen rijden eind mei zelfstandig over depots in Groningen en Drenthe en ook de NS verwacht in 2025 treinen autonoom te laten rijden op rangeerterreinen. 

“Vernieuwing is beangstigend”, begint hersenwetenschapper Victor Lamme zijn verhaal op het @north-event in Groningen. Lamme vertelt dat emoties ons gedrag volledig bepalen. “De belangrijkste drijfveren zijn hebzucht, angst en kuddegedrag.” De wetenschapper benadrukt dat het cruciaal is om het gedrag van mensen te stimuleren om autonoom vervoer van de grond te krijgen. Lamme ziet in Groningen veel vernieuwende ideeën voorbij komen die op het punt staan uitgerold te worden. In 2030 zal de eerste hyperloop op een pilotroute getest worden. De eerste autonome bussen zullen volgende maand al rondrijden op depots in Nederland. En ook de eerste autonome treinen rollen binnenkort over het spoor.

“Innovatie is angst. Zorg ervoor dat het gekoppeld wordt aan een beloning en pas dit per doelgroep goed toe. Maak autonoom vervoer sexy. Laat mensen meebeslissen over de projecten en geef mensen de illusie van controle. Als ik in een achtbaan zit en ik doe alsof ik zelf stuur, vind ik de achtbaan een stuk minder eng. Zorg daarnaast voor besmettelijke ideeën. Zonnepanelen zijn nog besmettelijker dan het coronavirus”, zegt Lamme.

Hyperloop testen in Groningen

Hardt Hyperloop is precies dat van plan. Met een gelikte presentatie laten zij fictieve personen zien die willen reizen door Nederland. Binnen één uur van Eindhoven naar Schiphol? Twee uur over Hattem naar Amsterdam? Het kan allemaal met de komst van de hyperloop, zo vertellen Jan Willem Visser en Jurjen Lohle van Hardt Hyperloop.

“De hyperloop komt eindelijk van de grond”, stellen de twee mannen. “Momenteel zijn wij bezig met de constructie van een 420 meter lange tube in Groningen.  Daarin kunnen wij de hyperloop testen met een snelheid van 100 kilometer per uur. Dat testcentrum is dit jaar klaar.” In werkelijkheid raast de hyperloop zeven keer zo snel door de buis.

“Die snelheid kan de hyperloop zo makkelijk bereiken doordat er geen weerstand is. De luchtweerstand in de tube is niet aanwezig, en ook andere weersomstandigheden hebben in de tube geen invloed. Het voertuig is magnetisch contactloos verbonden met de tube en wordt aangestuurd door een slimme technologie. ”

Visser en Lohle laten plannen zien van het hyperloopnetwerk in Nederland. Volgens hen komt er een rechte lijn tussen Groningen en Maastricht. Ook zal een ring door de Randstad lopen die Groningen met Amsterdam, Utrecht, Rotterdam en Eindhoven verbindt. “De hyperloop is een aanvulling op het huidige ov-aanbod. Het is met name geschikt voor langere afstanden.” Lohle vult aan: “We kampen in Nederland met een personeelstekort. We kunnen met de komst van de hyperloop veel makkelijker Europa verbinden. Vanuit Brussel ben je binnen anderhalf uur in Amsterdam, bijvoorbeeld.”

Samen met het recent opgerichte Europese hyperloop-centrum, probeert Hardt Hyperloop het vervoerssysteem zo snel mogelijk van de grond te krijgen. Komend jaar wordt het testcentrum in Groningen gebouwd. In 2030 verwachten Visser en Lohle de eerste pilot route, in 2035 de eerste route tussen twee steden en vijf jaar later verwachten ze de eerste regionale verbindingen. In 2050 moet een Europees netwerk uitgerold zijn.

Zelfrijdende treinen

De komt van de hyperloop lijkt nog ver weg. Dichter bij is de komst van zelfrijdende treinen. Ton Visser, senior projectmanager bij de NS vertelt dat de NS volop aan het testen is met autonoom vervoer. “We zullen in de toekomst veel meer passagiers moeten vervoeren. Dat is alleen mogelijk met het gebruik van slimme technieken.”

De technologie van het autonoom rijden (ATO) bestaat al langer. De spoorvervoerder voert al langer tests uit met de technologie. De eerste NS trein met ATO maakte eind 2019 zijn debuut op de Hanzelijn. Sindsdien zijn tot en met april 2020 bijna 10.000 kilometers met ATO gereden.

De NS gaat binnenkort testen in Groningen. “Het helpt machinisten om nog preciezer te rijden.” In het programma ATO onderzoekt NS wat geautomatiseerd rijden voor de vervoerder, maar ook voor de reizigers kan betekenen in de (nabije) toekomst. Daarbij wordt gekeken of het met behulp van ATO mogelijk is om meer treinen per uur rijden. Ook wordt er gekeken of het vervoer met ATO kan bijdragen aan energiezuinigheid.

NS wil in de tweede helft van 2022 gaan onderzoeken wat ATO kan betekenen in het rangeerproces. “Bijvoorbeeld bij het voorbrengen en rangeren van treinen”, zegt Visser. NS kijkt ook wat voor mogelijkheden ATO kan bieden door treinen op afstand te combineren of te splitsen. Deze tests worden uitgevoerd in samenwerking met ProRail en de gemeente Groningen en vinden plaats tussen station en het opstelterrein van Groningen.

Het is volgens Visser nu nog zo dat ongeveer 25 procent van de tijd dat een machinist aan het werk is, wordt gebruikt voor rangeerdiensten. “Dat is best veel. En we weten dat er de komende jaren nog meer schaarste gaat ontstaan qua machinisten.” Om die reden is NS voornemens om juist te blijven experimenteren naar automatisering in het proces, ook al weet NS dat de weg nog lang is en dat ATO nog slechts in de kinderschoenen staat.

Autonoom openbaar vervoer

Het @north-event in Groningen werd afgesloten met presentaties over zelfrijdende bussen. Deze vorm van autonoom vervoer lijkt het dichtste bij. Erik Arends van consultancybureau At Osborne presenteerde de ontwikkelagenda automatisch openbaar vervoer. Het doel van de agenda is om duidelijk te maken wat autonoom vervoer kan opleveren. “Vervolgens hebben wij ook opgeschreven aan welke Europese veiligheidseisen we moeten voldoen. We willen geen afzonderlijke experimenten meer uitvoeren. We gaan nu gezamenlijk zorgen dat het écht van de grond komt.”

Volgens Arends is de technologie in de toekomst namelijk noodzakelijk. “Het bespaart kosten en personeel. Momenteel zitten de vervoerders met de handen in het haar door het personeelstekort. Daarnaast zien we ook dat de kosten van het openbaar vervoer stijgen en steeds meer haltes worden opgeheven. Autonoom vervoer kan daar de oplossing bieden.”

“De komende tien jaar zullen wij de helft minder chauffeurs nodig hebben”, zegt Arends. “Daarnaast zijn de kosten hoog. Zelfs autonoom rijden op een busdepot bespaart al 5 procent van de totale kosten. De buschauffeur is namelijk ongeveer 60 tot 65 procent van de totale exploitatiekosten.”

Zelfrijdende bussen

De uitrol van zelfrijdende bussen is het meest concreet. Eind mei rijden er autonome bussen op busdepots van Qbuzz en RET. De bussen rijden zelfstandig over de depots naar de wasstraat en de laadrobot. Daarnaast liggen de plannen ook al klaar om volgend jaar de bussen ook zelfstandig te laten rijden op de vrije busbaan tussen het depot en de halte. Mochten de resultaten hiervan positief zijn, dan gaan de partijen aan de slag om de bussen hierna in zetten voor de zogenoemde first and last mile.

Hersenwetenschapper Victor Lamme waarschuwt de partijen wel. Hij ziet dat het mooie plannen zijn, maar dat innovaties niet zomaar van de grond komen. “Mensen hebben de neiging om op de negatieve aspecten te focussen. Zorg ervoor dat de voertuigen er niet eng uit zien en laat mensen meebeslissen. Alleen dan krijg je ze mee in de transitie”, besluit de wetenschapper.

Lees ook:

• Zelfrijdende bussen op depots Qbuzz en RET vanaf eind mei
• Autonome bussen op de weg in Noorwegen: “Efficiënter en veiliger”
• Ebusco schetst zes ontwikkelingen: “Bussen worden autonoom, slimmer en efficiënter”
• Capellenaren kunnen eindelijk weer reizen met de ParkShuttle
• Machinist gaat zelfrijdende trein op afstand besturen bij nieuwe proef Groningen