‘Trek stekker uit concessie hogesnelheidslijn’

Het is tijd om de stekker uit de concessie van de hogesnelheidslijn te trekken. Alle partijen hebben schuld. AnsaldoBreda leverde geen goede treinen, NS en NMBS hebben hun hand overspeeld in de biedingen en de overheden hebben de infrastructuur niet altijd goed en tijdig opgeleverd. De partijen moeten uit hun lijden verlost worden. Dat zegt Rikus Spithorst van Maatschappij Voor Beter OV.



Lees hieronder zijn column.

In het Kamerdebat van afgelopen donderdag preekte iedereen wederom voor eigen parochie. Veelal werd bovendien verwezen naar duidelijkheid die rond de zomermaanden mogelijk zou worden geschapen. Allemaal leuk en aardig, maar het staat wat mij betreft als een paal boven water dat het nooit meer wat wordt met die Fyra tussen Amsterdam en Brussel.

Onrealistische afspraken

Zelfs als men die gammele Ansaldo-treinen ooit nog aan de praat krijgt, wordt die verbinding nimmer de logistieke slagader en de financiële melkkoe die men een decennium geleden voor ogen had. De geplande reizigersaantallen gaan niet gehaald worden. De geplande inkomsten voor de staat ook niet. En het ergste: de beloofde kwaliteit voor de reiziger evenmin.

De vijf partijen in dit drama (NS, NMBS, AnsaldoBreda, Belgische Staat, Nederlandse Staat) zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Tot elkaar veroordeeld in een kluwen van onrealistische afspraken. Daarbij heeft AnsaldoBreda nog een bijzondere positie omdat er nu een duidelijke deadline gesteld is en de vier anderen hopen dat men de dubieuze Italiaanse treinenbouwer straks als bliksemafleider kan gebruiken.

HSL-concessie

Geen enkele partij gaat winnen in dit dossier totdat de HSL-concessie fundamenteel anders wordt ingericht. De vijf partijen kijken naar elkaar omdat ze weten dat degene die het eerst beweegt ook het grootste probleem heeft. De overheden krijgen enorm juridisch gelazer als ze de vervoerders nu formeel aansprakelijk stellen voor het niet voldoen aan de afspraken in het contract.

Want let maar op: vervolgens komt de NS met verhalen over de infrastructuur die te laat klaar was en niet zou deugen. Jarenlang moddergooien en procederen in het verschiet. Geen fijn vooruitzicht.

Wurgcontract

Alle partijen hebben schuld. AnsaldoBreda leverde geen goede treinen, NS en NMBS hebben hun hand overspeeld in de biedingen en de overheden hebben de infrastructuur niet altijd goed en tijdig opgeleverd en in de concessie-eisen vooral de nadruk op geld en veel te weinig op de reiziger gelegd.

Het is dus de hoogste tijd om op te houden met het spelletje. De HSL-concessie wordt wat mij betreft met wederzijds goedvinden van alle partijen nietig verklaard. NS-dochter HSA gaat failliet, NS stort 50 miljoen in de stroppenpot en is daarmee van een wurgcontract bevrijd.

Continuïteit treindienst

HSA blijft dan voor twee dingen verantwoordelijk: ten eerste voor het in directe opdracht en voor rekening en risico van de overheid met gehuurd materieel zo goed mogelijk uitvoeren van de Fyra-treindienst op de HSL-Zuid totdat een nieuw exploitatiemodel operationeel is, en ten tweede voor de juridische afhandeling van de case met AnsaldoBreda, dat waarschijnlijk ook zal omvallen als omstreeks april blijkt dat ze in drie maanden de zaakjes niet hebben kunnen repareren.

Op korte termijn is er het probleem van de continuïteit van de treindienst, zullen tegenstanders van het opdoeken van de huidige HSL-concessie zeggen. Maar dat probleem is er tóch al: in plaats van vervoer in het beloofde topsegment met zeer frequente en betrouwbare flitstreinen, rijdt er tussen Amsterdam en Breda nu een opgelapte intercity en daarnaast een paar keer per dag een nog langzamere intercity tussen Den Haag en Brussel.

Exploitatiemodel

Voor de lange termijn dient er zo snel mogelijk een beter exploitatiemodel te komen. De reiziger is erbij gebaat dat dat zo snel mogelijk gebeurt en daarvoor moet het huidige model ogenblikkelijk op de schop. Nu even doorbijten en daardoor iets beters regelen voor in de toekomst: een concessie die voor een vervoerder ook werkelijk haalbaar is, een realistische opbrengst voor de schatkist en een behoorlijk aanbod voor de reiziger.

Ook in die veranderde toekomst zal de staat opdrachtgever zijn en moet die een fatsoenlijk pakket aan eisen aan de mogelijke vervoerder opleggen, waarbij duidelijk is dat het doel niet alleen is dat er zo veel mogelijk rendement op de investering HSL-Zuid wordt gemaakt, maar ook een bijdrage wordt geleverd aan de mobiliteit van Nederland.

Naleven concessie

En zowel een (semi-) staatsbedrijf als een commerciële vervoerder zal, in tegenstelling tot wat we de afgelopen jaren hebben gezien, strak aan het lijntje gehouden moeten worden als het om het naleven van de afspraken gaat.

Maar stap 1 is en blijft een oproep aan alle betrokkenen: trek de stekker uit de onhaalbare concessie die alleen maar verliezers kent. Even flink zijn.

Rikus Spithorst, Maatschappij Voor Beter OV