‘Werk aan de winkel voor OV-sector in 2017’

De OV-sector heeft in 2017 de uitdaging om beter te presteren dan in 2016. Door de gunning van de concessie Amstelland-Meerlanden aan Connexxion, zijn er nu drie grote spelers in het streekvervoer, namelijk Arriva, Syntus en Connexxion. Dit is gunstig voor de reiziger. Bovendien blijft Roger van Boxtel langer aan als algemeen directeur van NS en dat brengt rust in de tent. Maar verder heeft de OV-reiziger weinig te vieren gehad in 2017. Dit zegt Rikus Spithorst van de Maatschappij voor Beter OV in zijn eindejaarscolumn.

COLUMN – Zo aan het eind van december verschijnen er allerlei jaaroverzichten. Veelal opsommingen van cijfers (u weet dat ik niet erg onder de indruk ben van al dat gegoochel met cijfertjes) en droge feiten. Maar ook ik kom niet onder die eindejaarsfolklore uit. Een jaaroverzicht dus, maar dan bekeken door de bril van de reiziger.

Punctualiteit door het weer

Het was gunstig weer: geen enorme sneeuwbuien, geen verschrikkelijke storm. De punctualiteitscijfers zijn dus wel wat geflatteerd. Wat in die cijfers niet naar voren komt, is dat veel treinen afgeladen vol waren doordat dit voorjaar de allerlaatste treinen van het type MAT64 definitief aan de kant werden gezet, terwijl de vervangende treinen door de NS niet tijdig waren besteld, en dus ook nog niet waren geleverd.

Ongevallen

Tragische incidenten op overwegen. In Dalfsen kwam daarbij zelfs een Arriva-machinist om het leven. Een hoogwerker bevond zich illegaal op de overweg en een botsing kon door de treinmachinist niet worden voorkomen. Voor het op de openbare weg met zo’n hoogwerker rijden is een speciale vergunning vereist. De Rijksdienst voor het Wegverkeer heeft mij verklaard dat er geen vergunning was verstrekt, en de gemeente Dalfsen weigert vragen hierover te beantwoorden.

De uitkomst van een WOB-procedure hoort u nog van mij. Een botsing op een overweg in Winsum leidde tot forse materiele schade aan een Arriva-trein. De neiging om de kosten van doorgeschoten beveiligingswensen op ProRail af te wentelen bevalt mij niet. Er valt in alle redelijkheid niet in te zien, waarom ProRail geld moet uitgeven om het treinverkeer tegen onachtzame verkeersovertreders te beschermen.

Verkeersveiligheid

Het is overigens niet alleen maar het particuliere wegverkeer dat gevaar oplevert. De NS verklaarde deze zomer dat het stilvallen van een trein een “technische storing betrof”, maar klokkenluiders brachten aan het licht dat was gebleken dat de machinist onder invloed van drugs verkeerde. Een dronken buschauffeur van de RET knalde dit jaar met zijn bus tegen een boom en chauffeurs van diverse vervoerders haalden de media omdat zij drukker bezig waren met hun mobieltje, dan met de verkeersveiligheid.

Een dieptepunt was de beroerde bereikbaarheid van Schiphol. Niet per vliegtuig, maar per trein, welteverstaan. Het lukt ProRail maar niet om de problemen met de spoortunnel en zijn valse brandmeldingen, het hoogteverschil door een constructiefout in een fonkelnieuwe spoorbrug en grote aantallen sein- en wisselstoringen in die regio op te lossen. Een ander brekebeentje qua spoorinfrastructuur, is de Moerdijkbrug. De raillassen breken daar steeds af, met een flink aantal, soms meerdaagse, buitendienststellingen tot gevolg.

Er was veel arbeidsonrust in het OV. Meermalen werden reizigers getroffen door als “werkoverleg” vermomde wilde stakingen. Onterecht: het OV-personeel kan, zeker bij de NS, bogen op goudgerande arbeidsvoorwaarden. Dan past het niet om de reiziger als Kop van Jut te gebruiken bij allerlei doordrammerij.

Begraven strijdbijl

Een compliment valt uit te delen aan Transdev en Arriva, die met betrekking tot de Limburgse aanbesteding de strijdbijl dit voorjaar hebben begraven, nadat deze aanbesteding door fraude door de NS was ontaard in een schimmige modderpoel, waarbij Arriva de concessie in de schoot geworpen kreeg, terwijl Transdev-dochter Veolia zich zwaar bekocht voelde door de gang van zaken, met name ook doordat de NS via een dochteronderneming bedrijfsgeheimen aan Veolia had ontfutseld, en daarnaast zijn machtspositie had misbruikt door gegevens niet, of in een veel te laat stadium aan Veolia te verstrekken. De relatief korte voorbereidingstijd leidde wel tot een stroeve start van het Arriva-treinverkeer in het Zuiden.

Connexxion won de inschrijving van de concessie Amstelland-Meerlanden. Dat zie ik als gunstig: er zijn in het stads- en streekvervoer per bus en trein voorlopig drie grote spelers: Arriva, Syntus en Connexxion. Dat betekent dat er de komende jaren een gezonde markt is, en dat is gunstig voor de reiziger.

Onvoldoende prestaties van GVB

Bepaald minder gunstig voor de reiziger is de stand van zaken met betrekking tot het OV in onze hoofdstad. Terwijl het OV in de andere grote steden gestaag zijn rondjes rijdt, bracht het GVB voortijdig een aantal trams naar de sloop, met toestemming van de Stadsregio Amsterdam en OV-portefeuillehouder Pieter Litjens. Want een opknapbeurt voor die trams vond men zonde van het geld. Nu heeft het GVB onvoldoende trams om de reizigers behoorlijk te kunnen vervoeren. Het GVB heeft het capaciteitsgebrek nu opgelost door een flink aantal stoelen uit de trams te verwijderen. Want staand passen er meer haringen in een ton dan zittend. Ik vind deze gang van zaken een schoffering van de reiziger.

Daarnaast gaat het ook met het paradepaardje van het GVB, de metro/sneltram, uitgesproken slecht. Met name op de Amstelveenlijn is uitval door materieelgebrek aan de orde van de dag, zijn er seinstoringen met heel veel reizigershinder en knalden meermalen de treinstellen op elkaar. Op mijn verzoek is de Inspectie Leefomgeving en Transport een onderzoek gestart naar de veiligheid. Op het moment dat deze column wordt gepubliceerd, zit ik met de top van het GVB in overleg om problemen en oplossingen te bespreken; begin volgend jaar kom ik hier uitvoerig op terug.

Overigens wordt er ook qua infrastructuur flink op los geblunderd: spoorwerkzaamheden lopen uit of moeten worden overgedaan, tramhaltes blijven maandenlang buiten gebruik door blunderende aannemers en falend toezicht en fout afgestelde verkeerslichten gooien het vervoer totaal in de war. De positie van de Amsterdamse verkeerswethouder Pieter Litjens is naar mijn mening op deze manier niet lang meer houdbaar.

Reizigers

De tarieven die reizigers moeten betalen stijgen – ondanks de matige prestaties van NS en GVB – in het hele land gewoon door. Maar soms heb je recht op geld terug. Als de trein vertraagd is. Helaas was het door een vergissing bij de NS een tijdje onmogelijk om een formulier daarvoor via de website te bestellen. Mijn interventie was nodig om dat recht te zetten.

Ronduit kwaad was ik, toen de NS weigerde om reizigers die 3½ uur opgesloten zaten in een gestrande IC-Direct een schadevergoeding toe te kennen voor zaken als een gemist concert. De NS heeft mijn herhaalde oproep om ruimhartig over te gaan tot schadevergoeding naast zich neergelegd op grond van een artikel in het Burgerlijk Wetboek. Ik vind dat de NS dit artikel 8:108 misbruikt.

Het staat 1-0 in het voordeel van treinpassagier Jonker, die er niet mee akkoord ging dat de Autoriteit Persoonsgegevens een handhavingsverzoek jegens de NS zonder gedegen onderzoek naast zich neerlegde. De NS schendt de privacy van reizigers die niet willen dat hun reisgedrag wordt vastgelegd, door ze de mogelijkheid te ontzeggen om met korting te reizen op een anonieme chipkaart terwijl ze ook een kortingsrecht op een persoonlijke chipkaart kunnen tonen. De Rechtbank in Arnhem heeft de Autoriteit Persoonsgegevens opgedragen, alsnog onderzoek te doen.

OV-chipkaart

Hoewel de oefenperiode nu toch echt wel voorbij is, blunderden de vervoerbedrijven in 2016 vrolijk verder met de OV-chipkaart. Deze zomer sloegen het GVB (doordat de chipkaartlezers in vervangende bussen voor ingekorte tramlijnen in sommige gevallen aan abonnementhouders onterechte kilometers in rekening brachten) en Arriva (dat reizigers die van een NS-trein overstapten op een Arriva-trein wekenlang te veel liet betalen omdat de afstandskorting niet werd toegepast) weer lelijk de plank mis. En op de valreep van het jaar zorgde een storing op het Sloterdijkstation er nog voor dat reizigers niet konden uitchecken.

Inlijven ProRail

Maar de ergste klap in het gezicht van de reiziger – sterker nog: van de gehele samenleving – werd uitgedeeld door Staatssecretaris Dijksma. Terwijl de overheidsaccountant ingrijpt in haar ministerie wegens aanbestedingsgepruts, wil zij koste wat kost ProRail rechtstreeks onder haar hoede brengen. Ze drijft haar zin door, en gaat straal voorbij aan het unaniem negatieve advies van vervoerders, verladers, ondernemers en reizigersorganisaties. Je moet maar durven.

Een directeur van Rijkswaterstaat moet de inlijving van ProRail als ZBO gaan regelen. Ik realiseer mij terdege dat dat in ieder wel iemand is, die gepokt en gemazeld is. Die man weet alles van verzakkende dijken, verkeersbruggen die niet meer open of dicht kunnen, computerstoringen bij tunnels en honderden doden wegens de gebrekkige veiligheid op de weg. Een hele geruststelling. Not.

Positief nieuws

Natuurlijk, er valt ook positief nieuws te melden. Prachtige stations geopend in Breda en Utrecht. Roger van Boxtel voorlopig nog aan het roer bij de NS, wat rust in de tent betekent. Goede contacten met mensen die echt het beste voor hebben met het OV, en altijd bereid zijn de dialoog met mij en mijn grote waffel aan te gaan. Maar alles overziend is 2016 wat mij betreft geen jaar om vrolijk op terug te blikken, qua OV.

Ik troost mij met de gedachte dat het mij en de meesten van mijn dierbaren op het persoonlijke vlak wél goed is vergaan. En ik hoop dat dat ook voor u, trouwe lezer, geldt. Graag wens ik u allen een plezierige jaarwisseling en alle goeds voor het jaar 2017 toe.

Rikus Spithorst is voorzitter van de Maatschappij voor Beter OV