‘Mensen met lage inkomens draaien op voor komst Noord/Zuidlijn’

De Noord/Zuidlijn werd dit weekend officieel geopend. Hoewel deze metrolijn voor een deel van de reizigers een verbetering inhoudt, worden met name reizigers in arme stadsdelen geconfronteerd met langere reistijden of een extra overstap. Rikus Spithorst van de Maatschappij voor Beter OV betoogt in zijn column dat er veel anders moois gerealiseerd had kunnen worden voor het geld dat nu in de Noord/Zuidlijn is gestoken. 

COLUMN – “Het recht van de sterkste. Misschien wel het belangrijkste begrip uit de wilde natuur. De sterkste wolf wordt de leider na de groep. De leeuwen eten de doodgebeten gazelle eerst, pas daarna zijn de andere dieren aan de beurt. Zulke dingen. Maar van de mens verwacht ik wat anders. Daar gaat het wat mij betreft wat meer om solidariteit. De sterken die de zwakken helpen. Groepsbeslissingen waarbij de redelijkheid niet uit het oog wordt verloren.

Ik kan mij voorstellen dat u als trouwe lezer van deze website wat verbaasd de wenkbrauwen optrekt. Krijgen we nu een column over Kennis Der Natuur? Antropologie? Sociologie? Nee hoor, maakt u zich geen zorgen. Ik wil het vandaag met u hebben over de Amsterdamse Noord/Zuidlijn. Een schoolvoorbeeld van het recht van de sterkste. De apenrots die Stopera heet versus de burger als underdog.

Referendum

Het begon lang geleden al met het referendum. Een groep bezorgde Amsterdammers haalde voldoende handtekeningen op om een referendum te kunnen afdwingen. Voor een rechtsgeldige uitslag dienden echter heel veel mensen te komen stemmen. Dus koos wethouder Jikkie van der Giessen (D66) een datum voor dat referendum die midden in de zomervakantie viel. Twee derde van de stemmers sprak zich uit tegen de Noord/Zuidlijn, maar de opkomstdrempel werd door deze slimme zet niet gehaald. Het Amsterdamse gemeentebestuur eigende het zich toe: het recht van de sterkste.

De Noord/Zuidlijn zou er dus komen. Een route werd bepaald. In Zuid onder de Boerenwetering. Langs een villawijk waar de happy few woonde. Veel advocaten en raadsleden. Die hadden geen zin in al die bouwrommel voor de deur, dus ze zouden voor het project nog heel wat roet in het eten kunnen gooien met jarenlange procedures. Uiteindelijk koos het gemeentebestuur eieren voor zijn geld: er werd uitgeweken naar een route onder de Ferdinand Bolstraat. Duurder en meer overlast voor de bewoners, maar ja… Een stel advocaten en raadsleden eigende het zich toe: het recht van de sterkste.

Kaalslag OV

Aan het begin van deze eeuw volgde een hoorzitting door de Gemeenteraad. Ik was daar een van de sprekers. Ik verklaarde mij daar niet tegen de Noord/Zuidlijn als zodanig, maar gaf uiting aan mijn zorgen over heel veel hinder voor omwonenden, de financiële haalbaarheid en een dreigende kaalslag voor het OV “op de begane grond”.

Door toenmalig verantwoordelijk wethouder Geert Dales (toen VVD, nu 50plus) werd ik weggezet als een bangerik – als een man die tegen elke vorm van vooruitgang was. Niet alleen ik moest het onderspit delven, maar ook bijvoorbeeld de onvolprezen Victor van Lamoen, die ik hier niet ongenoemd wil laten. Wij alleen weten dat het slecht met hem is afgelopen. Maar ja, Geert Dales eigende het zich toe: het recht van de sterkste.

Lage inkomens

Inmiddels zijn de desastreuze gevolgen van de komst van de Noord/Zuidlijn bekend. Kosten verdrievoudigd, bouwtijd verdubbeld, aanpalende huizen verzakt en geen geld voor het in stand houden van het OV ‘op de begane grond’. Ruim een kwart van de reizigers zal voortaan langer onderweg zijn. En die gedupeerde reizigers wonen vooral in wat armere stadsdelen, zoals Amsterdam-West. Wijken die niet door de Noord/Zuidlijn worden bediend, maar die er qua OV fors op achteruitgaan.

Mensen met lage inkomens draaien dus op voor de komst van een peperdure rijkeluismetro. De schoonmaker uit Amsterdam-Slotermeer legt het dus, vaak ook tegen een hoger tarief, af tegen een mooie verbinding voor de Senior Financial Trading Exchange Executive (of iets dergelijks) op de Zuidas. De flitsende zakenman of -vrouw krijgt het in de schoot geworpen: het recht van de sterkste.

Verbinding tussen arm en rijk

Het gemeentelijke projectbureau reageerde overigens als door een wesp gestoken op mijn stellingname hierboven. “Al het boekje van metromorfose van Bas Kok gelezen? Deze Noordeling zet namelijk uiteen dat de metro juist een verbinding wordt tussen arm en rijk.” Zouden ze dat nou zelf echt geloven? Ik zie toch echt geen welstandige inwoners van de Amsterdamse Rivierenbuurt de metro pakken om op het totaal afgeleefde Buikslotermeerplein te gaan winkelen.

En ik zie ook niet opeens een laag opgeleide sloeber uit de Vogelbuurt aan de slag gaan als aandelenbroker op de Zuidas. Echt niet. En ja, een paar arme buurten liggen straks binnen de invloedssfeer van de Noord/Zuidlijn. Maar dat is een geografische toevalligheid, meer niet. Want laten we nou niet net doen alsof er drie miljard is opgehoest om de inwoners van het Plan van Gool op te stuwen in de economische vaart der volkeren.

Start

Gisteren brak het uur van de waarheid aan. De eerste dag van het gereorganiseerde OV-netwerk in Amsterdam. Het was geen goede start. De eerste tram van de nieuwe lijn 19 vertrok van het verkeerde beginpunt, waardoor Diemen aan het begin van de dag zonder tram zat. In diverse andere trams van die lijn 19 hingen nog de kartons met reisinformatie van tram 24 en zelfs van de opgeheven tram 16.

Overigens rijdt tramlijn 19 met de oudste, afgeragde trams van het GVB. Maar dat geeft niet: goed genoeg voor de achterstandswijk Bos en Lommer. En in de loop van de middag bleken de tramlijnen 4, 5, 13, 14, 17 en 19 wegens technische onvolkomenheden te zijn omgeleid of ingekort. En de tariefinformatie over de Noord/Zuidlijn bleek ondanks de enorme voorbereidingstijd niet te kloppen.

Tramtunnels

Natuurlijk. Het is een mooie lijn, die Noord/Zuidlijn. Architecten en technici hebben er heel erg hun best op gedaan. En die lijn zal zeker een goede functie vervullen voor een deel van de reizigers, voor zover ze niet op het Buikslotermeerplein of het Zuidstation uit hun vertrouwde streekbus worden gejaagd om in het zicht van de haven het laatste stukje van hun reis per Noord/Zuid af te leggen. Maar die ruim drie miljard euro had beter besteed kunnen worden. Zelf vind ik Amsterdam meer geschikt voor een systeem van tramtunnels waar dat nodig is, een beetje zoals in Antwerpen. Er had een boel moois kunnen worden gedaan, in plaats van al dat geld in één veel te duur metrolijntje te steken.

Nu ik dit verhaal teruglees, zie ik dat mijn betoog somberder is geworden dan ik van plan was. En ook wel wat bozig van toon. Maar wat moet, dat moet. Vanaf deze plek wil ik u allen als betrokkenen bij het Openbaar Vervoer nog maar eens op het hart drukken, waar u het allemaal voor doet. Voor de samenleving. Op basis van onderlinge solidariteit. Voor het op een goede manier in beweging houden van de mobiliteit van iedereen. U bent niet aangesteld voor het waarborgen van het recht van de sterkste. Vergeet dat nooit. Want pas dan bent u écht een OVpro!”

Rikus Spithorst is voorzitter van de Maatschappij voor Beter OV