‘Zorg dat OV toegankelijk blijft voor digibeet’
Ongeveer een op de zes Nederlanders is digitaal niet zelfredzaam. Gebruikmaken van het openbaar vervoer kan voor deze mensen een behoorlijke uitdaging zijn. Bijvoorbeeld omdat ze de OV-chipkaart niet begrijpen of omdat ze geen reis kunnen plannen via een reisplanner. Vooral bij de uitrol van nieuwe technieken dient de OV-sector analoge alternatieven te bieden.
Dit was een van de conclusies die werd getrokken tijdens de Railforum-bijeenkomst When Science meets Practice: Digitale ongelijkheid in slimme mobiliteit. “Vooral nu ICT een steeds belangrijkere rol in mobiliteit begint te spelen, bestaat er een risico op een digitale kloof”, legde Anne Durand uit. Zij doet in samenwerking met het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) en het Smart Public Transport lab van de TU Delft promotieonderzoek naar digitale ongelijkheid en hoe dit leidt tot uitsluiting en vervoersarmoede.
Digibeet
Er zijn namelijk 2,5 miljoen Nederlanders die moeite hebben met de OV-chipkaart, digitale reisinformatie, apps en nieuwe MaaS-concepten, aldus de Algemene Rekenkamer. Zij zijn vaak analfabeet of digibeet, verspreid over alle doelgroepen in de samenleving. Het zijn bijvoorbeeld mensen met een migratieachtergrond, maar ook ouderen die moeite hebben met de digitalisering of jongeren die niet goed kunnen lezen.
Voor de toegang tot technologie bestaan meerdere drempels, stelt de wetenschap. Soms blijkt persoonlijke motivatie een hindernis, omdat mensen de toegevoegde waarde niet zien van ICT. Maar het kan ook komen door beperkte toegang tot apparatuur, het ontbreken van cognitieve kwaliteiten of door een onvermogen om een selectie te maken uit het overschot aan informatie. Mensen binnen alle leeftijdsgroepen worstelen met dit probleem.
Analoge alternatieven
In een panelgesprek deelden Rob van der Bijl (Favas.net), Jose van der Plaat (RET) en Bram Hansma (OV Ombudsman) hun ervaringen over ICT in het openbaar vervoer. “Er schuilt een risico in digital by default”, oordeelde de OV Ombudsman. Dit is het geval wanneer nieuwe technieken standaard digitaal worden. “Je zet mensen buitenspel bij een publieke voorziening.” Hij stimuleert vervoerders om altijd analoge alternatieven aan te bieden, zelfs bij bijvoorbeeld MaaS.
Dat nog lang niet alle OV-reizigers zich kunnen verlaten op ICT, bevestigde Van der Plaat. Volgens hem bezoekt nog steeds een aanzienlijk deel van de reizigers de fysieke winkels die de Rotterdamse vervoerder exploiteert. Reacties uit het publiek maakten verder duidelijk dat veel mensen er waarde aan hechten dat ze bij problemen een persoon kunnen bellen.
“De menselijke en analoge factor blijft”, vatte Railforum-directeur Corina de Jongh samen. “Bij nieuwe technieken moeten we dus garanderen dat er niemand wordt buitengesloten door ICT. En bij de vervanging van oude technieken moeten we blijven zorgen voor achtervang.”
Wetenschappelijk onderzoek
Om het openbaar vervoer aantrekkelijk te maken voor mensen die het nu mijden, is echter vooral meer kennis nodig. Want momenteel ontbreekt de kennis over de reden waarom mensen het OV juist mijden. Van Der Bijl benadrukte dat leesbaarheid een van de redenen kan zijn, maar ziet de betaalbaarheid en culturele redenen ook als mogelijke drempels voor de toegang tot het openbaar vervoer.
“Hier ligt ook een nadrukkelijke rol voor de wetenschappelijke sector”, aldus Niels van Oort van het Smart Public Transport Lab. “Om de digitale kloof tegen te gaan, zullen we moeten begrijpen om wie het gaat, wat de effecten precies zijn en hoe die te voorkomen of op te vangen. We gaan dat in nauwe samenwerking met de praktijk in kaart brengen.”
Lees ook:
Met name voor de ouderen is het een frustratie dat een digitaal gebruik door de strot geduwd wordt met name ook de app