Gerrit Spijksma, Qbuzz

Qbuzz-directeur: prijs te belangrijk in tenders

Foto: Qbuzz

In de meeste aanbestedingen ligt de nadruk nog steeds te veel op de kosten, in plaats van op comfort en de kwaliteit van vervoersplannen. Dit stelt Gerrit Spijksma, sinds februari de algemeen directeur van Qbuzz. “De maatschappelijke discussie gaat meer over de modal shift van auto naar OV, maar de nadruk van de overheid bij het uitschrijven van tenders ligt nog steeds op goedkoper opereren.”

De overheid beoordeelt inschrijvingen op tenders aan de hand van vooraf vastgestelde criteria, waarbij prijs nog steeds rond de 70 procent van de totaalscore bepaalt. Maar volgens Spijksma kan het OV nu al aantrekkelijker gemaakt worden door meer nadruk te leggen op comfort en kwaliteit van vervoersplannen in plaats van op kosten. “Mensen die van de auto overstappen naar het OV willen hetzelfde niveau van comfort. En wat is het belangrijkste voor comfort? Dat bussen niet stampvol zitten.”

“Dat betekent dat er meer bussen op piektijden ingezet moeten kunnen worden met een hoge frequentie. Er is nu vaak geen ruimte voor investeringen om de ochtend- en middagspits te verdichten met extra bussen. Dit omdat deze een relatief lagere inzet krijgen en dus relatief duurder zijn.”

Visie mobiliteit

Spijksma: “Sinds de introductie van WP2000 is het aanbestede deel van het openbaar vervoer in Nederland beduidend efficiënter en goedkoper geworden. Ook is de kwaliteit flink gestegen gezien de ontwikkeling van de Klantenbarometer sinds die tijd.”

“Ik ben van mening dat in deze tijd van economisch herstel het realiseren van kostenbesparingen door de overheid op openbaar vervoer niet haar primaire doel zou moeten zijn, maar het oplossen van de mobiliteitsuitdaging waar Nederland voorstaat. Ik vind dat dit onvoldoende zijn weerslag krijgt in de uitvraag binnen de openbare aanbestedingen. Op dit punt verwacht ik echt meer visie van de overheid.”

Kostendekkingsgraad

Vanuit die visie dient de overheid volgens Spijksma het risico te durven nemen op een tijdelijke verlaging van de kostendekkingsgraad van het OV. “Dit risico is naar mijn mening echter beperkt. In het eerste en tweede jaar van een concessie zie je vaak de grootste stijging van het aantal reizigers”, legt Spijksma uit.

“Dan wordt er nieuw materieel ingezet en zijn de bussen nog leeg, want er is meer capaciteit bijgekomen. Je ziet dat effect in de jaren erna afvlakken of tot stilstand komen. De overheid zou dan in moeten stappen en bereid zijn om verder te investeren in de ontwikkeling van het openbaar vervoer in plaats van te wachten tot een volgende aanbesteding.”

Subsidiebedragen

“Vervoerders doen echt hun stinkende best om efficiënter te presteren en hebben dat de afgelopen jaren laten zien. De subsidiebedragen van de overheid zijn niet in dezelfde mate als het aantal DRU’s omhoog gegaan en de klantwaardering is gestegen tot all time highs. De marktwerking is dus goed, maar dit spel wordt op het scherpst van de snede gespeeld. Dat baart me zorgen. Er is vaak te weinig ruimte is voor innovatie – vooral gedurende de contractperiode.”

“Het OV-bureau is voor mij hierop echt een uitzondering. De afgelopen tien jaar heeft het OV-bureau sterk ingezet op het ontwikkelen van de concessie samen met Qbuzz als vervoerder. De stijging in reizigersaantallen en –kilometers is hier indrukwekkend geweest. In mijn overtuiging is visie van de opdrachtgever hier doorslaggevend geweest.”

Contract

Het is dus belangrijk om met de opdrachtgever het gesprek aan te gaan, meent de Qbuzz-topman “Een contract duurt gemiddeld tien jaar en je wilt niet na vijf jaar alleen maar een contract uitdienen. Nederland staat niet stil, dus kunnen de overheid en de vervoerder dat ook niet.”

“Er moet een gemeenschappelijke intentie zijn van vervoerder en opdrachtgever om het OV te blijven stimuleren. Hierin moet je als partners met een gezamenlijke doelstelling om toegankelijk en kwalitatief hoogwaardig openbaar vervoer voor de maatschappij als uitgangspunt nemen. Op basis van dat uitgangspunt moeten onderlinge meningsverschillen of discussies altijd oplosbaar zijn. ”

Nieuwe concessies

In het afgelopen jaar heeft Qbuzz twee concessies gewonnen. De vervoerder mag Groningen Drenthe voortzetten en in december neemt de vervoerder de concessie DAV over van Arriva. “De maanden voor de implementatie zijn bijzonder uitdagend”, erkent Spijksma. De vervoerder heeft zich al enkele jaren niet meer bezig te hoeven houden met de implementatie van een nieuwe concessie en dus moesten de oude draaiboeken weer afgestoft en aangepast worden.

De concessie DAV omvat ook het treinvervoer op de MerwedeLingeLijn. Waar de vervoerder nu alleen bussen en trams heeft, zal het dus voortaan ook treinvervoer moeten verzorgen. Daarvoor heeft de vervoerder voormalig NS-directeur Nanouke van ’t Riet aangetrokken. Bovendien neemt de vervoerder de treinen over van Arriva. Spijksma: “Wij hoeven alleen het onderhoud van de treinen en de operatie in te richten als onderdeel van de implementatie. Ik heb daar vertrouwen in.”

Mobility as a Service

Naast het treinvervoer heeft de vervoerder ook verschillende innovaties aangeboden, zoals elektrische bussen, ketenvervoer, bestelbussen en passend vervoer in kwetsbare gebieden. “Het ketenvervoer is nieuw voor ons en dat zijn we nu samen met partners druk aan het ontwikkelen. Het is nieuw, maar dat zal ons helpen als organisatie een stap te maken in Mobility as a Service.”

MaaS is op dit moment een zeer belangrijk dossier voor het openbaar vervoer. “Iedere vervoerder zoekt in biedingen naar een manier om aan reizigers een grotere verpersoonlijking te kunnen bieden, zoals voorkeursreizen of stremmingsinformatie. Wij bewegen ook mee in die ontwikkeling, maar een reisplanner die echt een ketenreis kan bieden – dat is nog een uitdaging voor de sector.”

OV-betalen

Bovendien moet de OV-sector nadenken over de opvolging van de OV-chipkaart. “Dit proces is erg ingewikkeld omdat niet alle partijen die onderdeel zijn van de OV chipkaart onder dezelfde marktordening vallen”, vertelt Spijksma. “Sommige vervoerders hebben te maken met inbestedingen, anderen met aanbestedingen. Deze partijen kijken anders aan tegen investeringen, omdat ze met een verschillende investeringshorizon werken. Dat maakt de transitie naar een nieuw systeem met hoge investeringen erg uitdagend.”

Hij ziet ook daar een rol voor de aanbestedende overheden. ‘Het is heel duur als je het OV-chipkaartsysteem nog tien jaar in stand moet houden, terwijl je er tegelijkertijd ook een ander systeem naast zet. Dan heb je twee volledige IT-systemen nodig. De uitdaging zit erin om de periode van twee systemen naast elkaar, zo kort mogelijk te houden. Als de resterende looptijd van een concessie op het transitiemoment relatief kort is, zijn de investeringen relatief hoog. Hier moet in gezamenlijkheid een oplossing voor gevonden worden.”

Verantwoordelijkheid

Daarom is het belangrijk dat één partij een voortrekkersrol pakt en Spijksma meent dat de sector die rol samen met de overheid zou moeten nemen. “We dansen nu allemaal om de hete brij heen. De staatssecretaris heeft de verantwoordelijkheid voor het OV betaalsysteem bij de markt gelegd, maar wij als vervoerders kunnen de transitiekosten niet zelfstandig dragen.”

“We kunnen het wel allemaal het probleem van een ander vinden, maar eigenlijk moeten we het een gezamenlijk probleem maken zodat we het samen oplossen. Dat vergt visie van zowel de politiek als de sector, maar ik heb het gevoel dat de tijd en de geesten hier rijp voor beginnen te worden.”

Auteur: Inge Jacobs

2 reacties op “Qbuzz-directeur: prijs te belangrijk in tenders”

Pat Rick|14.11.18|12:25

Er wordt te goedkoop aanbesteed. En achteraf worden dan dingen verzonnen om toch enorme prijsstijgingen door te voeren bij bedenkelijk niveau van dienstverlening. Buskaartjes in Limburg, Z-Holland, Maaslijn….

Lex Van Rootselaar|30.11.18|16:45

De verschuiving in de modal-split wordt gefaciliteerd door de ov-ambassadeurs, die ook in concessiegebied Groningen-Drenthe van Qbuzz aktief zijn, maar vrij weinig extra ondersteuning van Qbuzz ervaren. Daar zou Qbuzz relatief eenvoudig kunnen bijdragen aan een verschuiving in de modal-split naar een groter aandeel openbaar vervoer.

Reageer ook

Nog maximaal tekens

Log in via een van de volgende social media partners om je reactie achter te laten.

Qbuzz-directeur: prijs te belangrijk in tenders | OVPro.nl
Gerrit Spijksma, Qbuzz

Qbuzz-directeur: prijs te belangrijk in tenders

Foto: Qbuzz

In de meeste aanbestedingen ligt de nadruk nog steeds te veel op de kosten, in plaats van op comfort en de kwaliteit van vervoersplannen. Dit stelt Gerrit Spijksma, sinds februari de algemeen directeur van Qbuzz. “De maatschappelijke discussie gaat meer over de modal shift van auto naar OV, maar de nadruk van de overheid bij het uitschrijven van tenders ligt nog steeds op goedkoper opereren.”

De overheid beoordeelt inschrijvingen op tenders aan de hand van vooraf vastgestelde criteria, waarbij prijs nog steeds rond de 70 procent van de totaalscore bepaalt. Maar volgens Spijksma kan het OV nu al aantrekkelijker gemaakt worden door meer nadruk te leggen op comfort en kwaliteit van vervoersplannen in plaats van op kosten. “Mensen die van de auto overstappen naar het OV willen hetzelfde niveau van comfort. En wat is het belangrijkste voor comfort? Dat bussen niet stampvol zitten.”

“Dat betekent dat er meer bussen op piektijden ingezet moeten kunnen worden met een hoge frequentie. Er is nu vaak geen ruimte voor investeringen om de ochtend- en middagspits te verdichten met extra bussen. Dit omdat deze een relatief lagere inzet krijgen en dus relatief duurder zijn.”

Visie mobiliteit

Spijksma: “Sinds de introductie van WP2000 is het aanbestede deel van het openbaar vervoer in Nederland beduidend efficiënter en goedkoper geworden. Ook is de kwaliteit flink gestegen gezien de ontwikkeling van de Klantenbarometer sinds die tijd.”

“Ik ben van mening dat in deze tijd van economisch herstel het realiseren van kostenbesparingen door de overheid op openbaar vervoer niet haar primaire doel zou moeten zijn, maar het oplossen van de mobiliteitsuitdaging waar Nederland voorstaat. Ik vind dat dit onvoldoende zijn weerslag krijgt in de uitvraag binnen de openbare aanbestedingen. Op dit punt verwacht ik echt meer visie van de overheid.”

Kostendekkingsgraad

Vanuit die visie dient de overheid volgens Spijksma het risico te durven nemen op een tijdelijke verlaging van de kostendekkingsgraad van het OV. “Dit risico is naar mijn mening echter beperkt. In het eerste en tweede jaar van een concessie zie je vaak de grootste stijging van het aantal reizigers”, legt Spijksma uit.

“Dan wordt er nieuw materieel ingezet en zijn de bussen nog leeg, want er is meer capaciteit bijgekomen. Je ziet dat effect in de jaren erna afvlakken of tot stilstand komen. De overheid zou dan in moeten stappen en bereid zijn om verder te investeren in de ontwikkeling van het openbaar vervoer in plaats van te wachten tot een volgende aanbesteding.”

Subsidiebedragen

“Vervoerders doen echt hun stinkende best om efficiënter te presteren en hebben dat de afgelopen jaren laten zien. De subsidiebedragen van de overheid zijn niet in dezelfde mate als het aantal DRU’s omhoog gegaan en de klantwaardering is gestegen tot all time highs. De marktwerking is dus goed, maar dit spel wordt op het scherpst van de snede gespeeld. Dat baart me zorgen. Er is vaak te weinig ruimte is voor innovatie – vooral gedurende de contractperiode.”

“Het OV-bureau is voor mij hierop echt een uitzondering. De afgelopen tien jaar heeft het OV-bureau sterk ingezet op het ontwikkelen van de concessie samen met Qbuzz als vervoerder. De stijging in reizigersaantallen en –kilometers is hier indrukwekkend geweest. In mijn overtuiging is visie van de opdrachtgever hier doorslaggevend geweest.”

Contract

Het is dus belangrijk om met de opdrachtgever het gesprek aan te gaan, meent de Qbuzz-topman “Een contract duurt gemiddeld tien jaar en je wilt niet na vijf jaar alleen maar een contract uitdienen. Nederland staat niet stil, dus kunnen de overheid en de vervoerder dat ook niet.”

“Er moet een gemeenschappelijke intentie zijn van vervoerder en opdrachtgever om het OV te blijven stimuleren. Hierin moet je als partners met een gezamenlijke doelstelling om toegankelijk en kwalitatief hoogwaardig openbaar vervoer voor de maatschappij als uitgangspunt nemen. Op basis van dat uitgangspunt moeten onderlinge meningsverschillen of discussies altijd oplosbaar zijn. ”

Nieuwe concessies

In het afgelopen jaar heeft Qbuzz twee concessies gewonnen. De vervoerder mag Groningen Drenthe voortzetten en in december neemt de vervoerder de concessie DAV over van Arriva. “De maanden voor de implementatie zijn bijzonder uitdagend”, erkent Spijksma. De vervoerder heeft zich al enkele jaren niet meer bezig te hoeven houden met de implementatie van een nieuwe concessie en dus moesten de oude draaiboeken weer afgestoft en aangepast worden.

De concessie DAV omvat ook het treinvervoer op de MerwedeLingeLijn. Waar de vervoerder nu alleen bussen en trams heeft, zal het dus voortaan ook treinvervoer moeten verzorgen. Daarvoor heeft de vervoerder voormalig NS-directeur Nanouke van ’t Riet aangetrokken. Bovendien neemt de vervoerder de treinen over van Arriva. Spijksma: “Wij hoeven alleen het onderhoud van de treinen en de operatie in te richten als onderdeel van de implementatie. Ik heb daar vertrouwen in.”

Mobility as a Service

Naast het treinvervoer heeft de vervoerder ook verschillende innovaties aangeboden, zoals elektrische bussen, ketenvervoer, bestelbussen en passend vervoer in kwetsbare gebieden. “Het ketenvervoer is nieuw voor ons en dat zijn we nu samen met partners druk aan het ontwikkelen. Het is nieuw, maar dat zal ons helpen als organisatie een stap te maken in Mobility as a Service.”

MaaS is op dit moment een zeer belangrijk dossier voor het openbaar vervoer. “Iedere vervoerder zoekt in biedingen naar een manier om aan reizigers een grotere verpersoonlijking te kunnen bieden, zoals voorkeursreizen of stremmingsinformatie. Wij bewegen ook mee in die ontwikkeling, maar een reisplanner die echt een ketenreis kan bieden – dat is nog een uitdaging voor de sector.”

OV-betalen

Bovendien moet de OV-sector nadenken over de opvolging van de OV-chipkaart. “Dit proces is erg ingewikkeld omdat niet alle partijen die onderdeel zijn van de OV chipkaart onder dezelfde marktordening vallen”, vertelt Spijksma. “Sommige vervoerders hebben te maken met inbestedingen, anderen met aanbestedingen. Deze partijen kijken anders aan tegen investeringen, omdat ze met een verschillende investeringshorizon werken. Dat maakt de transitie naar een nieuw systeem met hoge investeringen erg uitdagend.”

Hij ziet ook daar een rol voor de aanbestedende overheden. ‘Het is heel duur als je het OV-chipkaartsysteem nog tien jaar in stand moet houden, terwijl je er tegelijkertijd ook een ander systeem naast zet. Dan heb je twee volledige IT-systemen nodig. De uitdaging zit erin om de periode van twee systemen naast elkaar, zo kort mogelijk te houden. Als de resterende looptijd van een concessie op het transitiemoment relatief kort is, zijn de investeringen relatief hoog. Hier moet in gezamenlijkheid een oplossing voor gevonden worden.”

Verantwoordelijkheid

Daarom is het belangrijk dat één partij een voortrekkersrol pakt en Spijksma meent dat de sector die rol samen met de overheid zou moeten nemen. “We dansen nu allemaal om de hete brij heen. De staatssecretaris heeft de verantwoordelijkheid voor het OV betaalsysteem bij de markt gelegd, maar wij als vervoerders kunnen de transitiekosten niet zelfstandig dragen.”

“We kunnen het wel allemaal het probleem van een ander vinden, maar eigenlijk moeten we het een gezamenlijk probleem maken zodat we het samen oplossen. Dat vergt visie van zowel de politiek als de sector, maar ik heb het gevoel dat de tijd en de geesten hier rijp voor beginnen te worden.”

Auteur: Inge Jacobs

2 reacties op “Qbuzz-directeur: prijs te belangrijk in tenders”

Pat Rick|14.11.18|12:25

Er wordt te goedkoop aanbesteed. En achteraf worden dan dingen verzonnen om toch enorme prijsstijgingen door te voeren bij bedenkelijk niveau van dienstverlening. Buskaartjes in Limburg, Z-Holland, Maaslijn….

Lex Van Rootselaar|30.11.18|16:45

De verschuiving in de modal-split wordt gefaciliteerd door de ov-ambassadeurs, die ook in concessiegebied Groningen-Drenthe van Qbuzz aktief zijn, maar vrij weinig extra ondersteuning van Qbuzz ervaren. Daar zou Qbuzz relatief eenvoudig kunnen bijdragen aan een verschuiving in de modal-split naar een groter aandeel openbaar vervoer.

Reageer ook

Nog maximaal tekens

Log in via een van de volgende social media partners om je reactie achter te laten.