‘Jongeren weten niet hoe leuk het beroep buschauffeur is’

Het werven van jongere buschauffeurs en trambestuurders is belangrijk om de vergrijzing in de OV-sector tegen te gaan. Het blijkt echter een uitdaging om jongeren enthousiast te krijgen om achter het stuur van een bus te kruipen. Met behulp van het sectorplan is Qbuzz daar voor een kleine veertig jongeren wel degelijk in geslaagd. “We moeten meer uitdragen hoe leuk het vak is; dat besef ontbreekt bij die leeftijdsgroep”, aldus Annelies Buytink van Qbuzz. 

De vervoerder heeft in de afgelopen tijd enkele tientallen jongeren via een leer-werktraject kunnen opleiden. De vervoerder nam deel aan dit project, dat deels werd gefinancierd vanuit het sectorplan. Hierin stelde het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid subsidie beschikbaar om jongere mensen te werven voor beroepen in de OV-sector. Qbuzz liet het zoeken naar nieuwe mensen niet langer volledig over aan uitzendbureau’s, maar heeft zelf actief geworven en was ook zelf verantwoordelijk voor de opleiding.

BBL-traject

In januari 2016 startten de eerste nieuwe jongeren. Ze moesten eerst ongeveer een maand naar school, waar ze alle theorie leerden en de code 95 konden halen. Daarna kwamen ze bij Qbuzz, waar ze verdere opleiding ontvingen en bij E & R Opleidingen hun D-rijbewijs konden halen. Als praktijkbegeleider was Ron Molenaar daar hecht bij betrokken.

Volgens hem is het niet eens heel anders om jongeren op te leiden, hoewel hij wel heeft gemerkt dat nieuwe buschauffeurs van die leeftijd minder ervaring in het verkeer hebben dan veel oudere instromers. “Je ziet ze soms twijfelen of er op de weg wel genoeg ruimte is voor de bus”, schetst hij een voorbeeld. “Latere instromers hebben die ervaring wel – vooral als ze bijvoorbeeld van de vrachtauto afkomen – maar die moet je vaak weer dingen afleren.”

Arbeidsethos

Buytink vertelt dat ze bij de eerste groep kandidaten wel een andere arbeidsethos merkte, waar ze aan moesten wennen. “Deze kandidaten zeiden soms iets te gemakkelijk: ik kom morgen niet of ik kom later, want ze komen een kast van Ikea brengen.” Dat was voor de vervoerder een leermoment. Molenaar: “Het gaat om de manier waarop je daarmee omgaat. We hebben nu twee lichtingen gehad binnen het BBL-traject en bij de tweede groep vormde dit nauwelijks nog een probleem.”

Het resultaat van het BBL-traject is dat er ondertussen een kleine 40 nieuwe buschauffeurs onder de 26 zijn ingestroomd bij U-OV, de naam waaronder Qbuzz het vervoer in de regio Utrecht verzorgt. Dit is fijn omdat het chauffeursbestand van circa 1000 medewerkers momenteel een gemiddelde leeftijd kent van 50 jaar. Extra instroom van jongeren is belangrijk, aangezien zij gewoonlijk minder vaak ziek zijn en meer uren kunnen werken.

Financiering

Het BBL-traject bij Qbuzz is voorlopig afgerond, nu de financiering vanuit het sectorplan is afgelopen. Femke Vroomen is hoofd HR bij Qbuzz Utrecht en vertelt dat de vervoerder graag weer zou starten met een BBL-traject, maar dat het eerste jaar zonder externe financiering zeer prijzig is. Zo kregen de deelnemende jongeren vanaf de start van hun opleiding loon uitbetaald, terwijl ze de eerste paar maanden nog geen reizigers konden vervoeren.

Daarnaast betaalde Qbuzz de opleidingskosten van de jonge instromers waar nieuwe medewerkers normaal gesproken pas bij de vervoerder starten als zij al in bezit zijn van een rijbewijs. Wel is Qbuzz in haar andere concessies aan het onderzoeken of een BBL-traject haalbaar is.

Samenwerking

Het was voor Qbuzz de eerste keer dat ze meerdere kandidaten voor het beroep in één groep hadden, die dus ook samen werden opgeleid. “Je merkt echt het enthousiasme en de samenwerking”, vertelt Molenaar. “De kers op de taart voor veel van de kandidaten was het rijden op de dubbelgelede bus. Daarna gingen daarvan meteen foto’s op de groepsapp.”

Maar ook merkte de praktijkbegeleider dat de prestaties van de ene kandidaat zorgden voor een prikkel bij de andere kandidaten om ook te presteren. “Ze komen na vier weken van school en mogen dan op voor hun D-rijbewijs, terwijl ik ook meteen start met de lijnverkenning. Zodra een van de kandidaten zijn rijbewijs heeft behaald, mag hij van mij zelf op de bus rijden. Dan zie je de anderen denken: hij mag al wel en ik niet.”

Aantrekkelijk beroep

Hoewel het traject Qbuzz Utrecht voorbij is, blijft Qbuzz zich wel bezighouden met de vraag hoe de vervoerder meer jongeren kan werven. Met name in de grote steden is het lastig om voldoende personeel te krijgen. Qbuzz heeft van dit BBL-traject in ieder geval geleerd dat het belangrijk is om te tonen hoe aantrekkelijk het beroep is. Essentieel daarvoor is dat jongeren van andere jongeren horen hoe leuk ze het vinden om buschauffeur te zijn.

Zo moest bij de eerste groep in het BBL-traject nog veel gelobbyd worden, terwijl voor de tweede groep veel sneller kandidaten gevonden werden. Dat komt volgens Molenaar met name door de mond-tot-mondreclame onder de jongeren die deelnamen aan de eerste groep en ook het enthousiasme van die groep. Bovendien bleek de interne vacature van groot belang. In de tweede groep namen 5 nieuwe chauffeurs deel die familie hadden werken bij Qbuzz.

Minimumleeftijd

Omdat het lastig is om voldoende jongeren te werven, besloot het ministerie onlangs dat het al vanaf 18 jaar toegestaan is om aan de slag te gaan als buschauffeur. Uitzendbureau’s reageerden hier positief op. Onder andere Randstad erkende dat hierdoor de vijver groter zou worden, omdat jongeren na hun studie direct aan de slag zouden kunnen als buschauffeur. Qbuzz stak voor het BBL-traject in op de leeftijd van 21 tot en met 26, maar heeft uiteindelijk ook twee 19-jarigen opgeleid.

Beide keren bleef er van de jongeren die door het selectieproces heen kwamen ongeveer 80 procent over. Molenaar: “Soms zijn dat jongeren die altijd al op de bus wilden zitten. Maar het is ook mooi om te zien dat anderen al een heel stappenplan hebben voor hun ontplooiing.” Ze willen bijvoorbeeld beginnen als buschauffeur, maar later ook trambestuurder worden en later op de verkeersleiding werken. Buytink: “Natuurlijk zijn ze welkom om de rest van hun leven bij ons buschauffeur te blijven, maar of deze jongeren bij ons met pensioen gaan is aan hen.”