Hoogste rechter: ProRail rekende onterecht te hoge spoortarieven

ProRail heeft spoorvervoerders in 2015 en 2016 onterecht te veel laten betalen voor het gebruik van het spoor. De vraag of een door het kabinet gewenste bezuiniging via de gebruikersvergoeding in rekening mag worden gebracht bij spoorvervoerders is echter onbeantwoord gebleven. Dit blijkt uit een uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb).

Het CBb deed woensdag uitspraak in een beroep dat was aangespannen door Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland (FMN), ProRail en KNV tegen in 2015 en 2016 door de Autoriteit Consument en Markt (ACM) genomen besluiten.

Verhoging spoortarieven

Naar aanleiding van een door FMN ingediend verzoekschrift oordeelde ACM al in 2015 dat ProRail de spoorvervoerders jaarlijks te veel kosten in rekening had gebracht om gebruik te maken van het spoor. Als gevolg van deze ACM-uitspraak voerde ProRail correcties door op de tarieven, waarmee op de tarieven 20 miljoen euro in mindering is gebracht. Volgens het CBb is deze correctie terecht doorgevoerd.

ProRail kreeg als gevolg van een bezuinigingsmaatregel van het Kabinet Rutte I de opdracht om vanaf 2015 de spoortarieven jaarlijks met vijftig miljoen euro te verhogen. In de Spoorwegwet en Europese regelgeving staat echter dat in de gebruikersvergoeding alleen directe kosten van het gebruik van de spoorinfrastructuur mogen worden opgenomen.

Gebruikersvergoeding

FMN geeft in het verweer aan dat ProRail zich te veel heeft laten leiden door de wens van Kabinet Rutte I om de opbrengsten uit de gebruikersvergoeding structureel met vijftig miljoen euro te verhogen. Volgens de branchevereniging is dit in strijd met internationale en nationale wetgeving.

Het CBb zegt daarover dat de reikwijdte van de bevoegdheden van ACM ‘beperkt is tot het onderzoeken of ProRail FMN oneerlijk heeft behandeld’. “Het al dan niet bepalen in een regeerakkoord dat de gebruikersvergoeding moet worden verhoogd is geen aspect dat ACM bij zijn onderzoek naar ProRail kan betrekken. FMN heeft evenmin aannemelijk gemaakt dat ProRail een aanwijzing van een minister heeft opgevolgd en enkel en alleen daarmee ten nadele van de leden van FMN heeft gehandeld.”

Advocate Viola Sütő van LegalRail die FMN in deze zaak vertegenwoordigt is verheugd dat het CBb bevestigt dat ProRail ongeveer 20 miljoen te veel in de gebruikersvergoeding opnam, maar teleurgesteld over de snelle conclusie ten aanzien van de ‘hamvraag’. “De principiële vraag of het kabinet een bezuinigingsmaatregel kan doorberekenen aan de spoorvervoerders is hiermee onbeantwoord gebleven. Het CBb heeft dit niet getoetst aan het Europees recht, en de vraag evenmin aan het Europees Hof willen voorleggen. Dat is jammer. Op dit punt was een meer uitgebreide juridische onderbouwing natuurlijk welkom geweest. Het CBb heeft echter wel bevestigd, dat de gebruikersvergoeding alleen directe kosten kan bevatten.”

Exploitatie treindienst

Het CBb stelt verder dat ACM terecht oordeelde dat ProRail aannemelijk moet maken dat de spoortarieven ‘niet meer omvatten dan de kosten die rechtstreeks uit de exploitatie van de treindienst voortvloeien’. De spoorbeheerder dient de onderbouwing voor deze kosten ‘aannemelijk’ te maken.

Zo heeft ProRail de gebruikersgerelateerde kosten van de systemen baan, spoor, zijspoor, kunstwerken, telecom railinfra, treinbeheersing, overwegbevloering, overwegbeveiliging en algemene beveiliging onderbouwd ‘met niet gedocumenteerde schattingen van experts’. ACM oordeelde hierover volgens CBb terecht dat ‘schattingen van experts eenduidig en gedocumenteerd dienen te zijn’. Daarbij moet ook de herkomst van de schattingen worden aangegeven.

ProRail bracht bijvoorbeeld een tarief voor tractie-energievoorziening in rekening bij de regionale spoorvervoerders, terwijl op een groot deel van de regionale lijnen met dieseltreinen wordt gereden.

“Het is positief dat alle correcties van de tarieven die vanaf 2015 zijn doorgevoerd, overeind blijven. Het is jammer dan het CBb de vraag of de gebruikersvergoeding een bezuinigingsinstrument van de overheid mag zijn niet aan Europese regels heeft getoetst en juridisch-inhoudelijk onbeanwoord heeft gelaten. Dat betekent misschien dat het kabinet zich nog steeds kan vastklampen aan de mijns inziens onjuiste gedachte, dat de gebruikersvergoeding zomaar kan worden ingezet als bezuinigingsmaatregel”, aldus Sütő.

Lees ook:

Rechter: ProRail mag tarieven aanpassen voor regionale vervoerders