Jaaroverzicht deel 1: veel tegenvallers en een slepend cao-conflict

Mooie plannen voor 2018 waren er meer dan genoeg, maar in de praktijk werden die lang niet altijd gerealiseerd. Extra geld voor nieuwe projecten bleef uit, verschillende railprojecten raakten fors vertraagd en stakingen verstoorden lange tijd het OV. 

Het uitblijven van grote beslissingen over financiën in het OV valt op. In oktober 2017 werd een nieuwe regering gevormd en in de aanloop daarnaartoe leek de hele mobiliteitssector meer op één lijn te staan dan ooit tevoren. De oproep was duidelijk: er is meer geld nodig en dan met name voor het openbaar vervoer.

Hoewel al eerder duidelijk werd dat de regering niet het bedrag kon investeren dat nodig was, bleven OV-coryfeeën regelmatig het probleem aankaarten en werden verschillende nieuwe projecten benoemd. Maar nog steeds steken de investeringen in OV schril af tegen de investeringen in asfalt. Cofinanciering was het sleutelwoord van 2018, maar de uitwerking daarvan zal nog moeten blijken.

Decentralisatie

Verder stond dit jaar in het teken van de toekomst van de spoorordening in Nederland en het mogelijke openbaar aanbesteden van verschillende lijnen. De midterm review van de hoofdrailnetconcessie komt namelijk steeds dichterbij en op basis daarvan zal worden bepaald of NS het hoofdrailnet na 2025 opnieuw onderhands gegund krijgt. Hoewel de derde strike voor NS door de prestaties in 2017 van de baan is, geeft dat geen garantie.

Zowel de politiek als de sector is verdeeld over de beste keuze en daarom zullen ook komend jaar nog verschillende onderzoeken uitgevoerd worden voordat er een besluit zal worden genomen. Hoewel onderzoekers in 2017 dachten dat een besluit in 2019 mogelijk moest zijn, wil staatssecretaris Stientje van Veldhoven deze cruciale beslissing pas in het voorjaar van 2020  nemen. Dan verwacht ze alle informatie te hebben.

Wel heeft de staatssecretaris al eerder aangegeven de voordelen te zien van het aanbesteden van enkele sprinterdiensten. Daar werden onmiddellijk kanttekeningen bij geplaatst, aangezien voor het aanbesteden van die lijnen wel aanvullende investeringen nodig zijn. Juist grote investeringen ontbreken nu. De staatssecretaris benadrukte echter dat ze dacht dat dat er winst te behalen was door de decentralisatie van spoorlijnen.

Stakingen

Het afgelopen jaar zal voor een groot deel van het OV-personeel in het teken staan van de moeite die het kostte om een nieuwe cao af te sluiten. Het heeft maanden geduurd voordat de vakbonden en de werkgevers uiteindelijk een akkoord wisten te bereiken over een cao. Al aan het einde van 2017 werd het werk neergelegd, wat resulteerde in een overeenkomst tussen de onderhandelaars. Maar de leden wezen dit enkele maanden later af, waardoor de twee partijen opnieuw met elkaar om tafel moesten.

Daarna verhardde de strijd lange tijd alleen maar, waarbij de werkgevers zelfs naar de rechter stapten om een staking tegen te houden en de vakbonden ervan beschuldigden onredelijke eisen te stellen. De vakbonden daarentegen vonden het onbegrijpelijk dat de werkgevers niet toe wilden geven. Zij wilden duidelijke afspraken over een vermindering van de werkdruk en pauzes en meenden dat dit prima te betalen was.

De partijen stonden lijnrecht tegenover elkaar en er was zelfs een moment dat ze niet meer met elkaar om tafel zaten. Maar in juli van dit jaar werd alsnog een akkoord bereikt. Vakbonden en werkgevers werden het met elkaar eens over een gemiddelde loonsverhoging van 3 procent per jaar en betere afspraken over onderbrekingen tijdens diensten om zo de werkdruk te verminderen. In september werd de cao definitief, nadat een kleine meerderheid van de leden van vakbond FNV akkoord ging.

Elektrische bussen

Dit was ook het eerste jaar dat het aantal elektrische bussen flink toenam, maar tegelijkertijd openbaarde dit enkele moeilijkheden. Connexxion had beloofd om met de start van de nieuwe dienstregeling in Amstelland-Meerlanden met 100 elektrische bussen te gaan rijden rondom Schiphol. Uiteindelijk bleek echter dat dit niet mogelijk was. Pas eind maart konden de voertuigen werkelijk gaan rijden, door een probleem met het realiseren van de infrastructuur. Dit leidde tot een boete van 400.000 euro voor de vervoerder.

En niet alleen in Amstelland-Meerlanden bleek de vervanging van dieselbussen door elektrische varianten ingewikkelder dan gehoopt.  Ook de nieuwe elektrische bussen in Utrecht bleken een groot deel van de tijd in de remise stil te staan en kwam aan het licht dat de elektrische bussen waarmee Arriva reed op de Waddeneilanden regelmatig vervangen te worden door voertuigen op diesel.

Railprojecten

Niet alleen bleven investeringen in nieuwe railprojecten grotendeels uit – de al bestaande railprojecten kwamen er net zomin goed vanaf. Hoewel de Noord/Zuidlijn na jaren eindelijk kon worden opgeleverd, bleek het tegenovergestelde waar voor de Uithoflijn en de Hoekse Lijn. In januari kwam aan het licht dat er grote problemen waren bij de oplevering van de Uithoflijn, die circa 1,5 jaar vertraagd raakte en bijna 100 miljoen euro duurder werd dan vooraf begroot. Dit leidde er zelfs toe dat de Utrechtse gedeputeerde moest aftreden.

Dat de Hoekse Lijn niet op tijd kon worden afgebouwd, was al in 2017 duidelijk maar voor deze spoorlijn bleven de problemen voortduren. Om de paar maanden kwam opnieuw vertraging aan het licht. Het is nu de bedoeling dat de eerste metro’s op zijn vroegst eind maart 2019 op de omgebouwde spoorlijn kunnen rijden. Dat is dus een vertraging van ruim een jaar. In al die tijd moeten reizigers terugvallen op het vervangende busvervoer. Bovendien wordt de railconcessie van RET met vier jaar verlengd tot 2030, zodat de vervoerder circa 20 miljoen kan terugverdienen.

HSL

Hoewel de prestaties van de HSL in 2017 goed genoeg waren om te voldoen aan de afspraken met de regering, bleef de lijn in 2018 problematisch. NS besloot de trein tussen Den Haag en Eindhoven over de HSL te laten rijden voor een snellere rit en sinds april rijdt de trein naar Brussel via Breda. Daardoor voldeed NS na enkele jaren aan alle afspraken die in 2013 na het Fyra-debacle met de Nederlandse overheid waren gemaakt.

In de praktijk vielen de prestaties echter tegen. Nadat de treinen op het traject Den Haag-Eindhoven over de HSL rijden, ontving reizigersorganisatie Rover een flink aantal extra klachten. En de grensoverschrijdende IC Direct kon evenmin op unanieme positieve reacties rekenen. Hoewel deze trein de reis naar België veel gemakkelijker maakt, blijven verbeteringen mogelijk op het gebied van punctualiteit en uitval.

In de tweede helft van 2018 was sprake van een omslag. Lees volgende week deel 2 van het jaaroverzicht.