‘Onbegrijpelijk dat vervoerders en TLS data nog steeds niet delen’

Universiteiten, bedrijven en overheden vragen al jarenlang toegang tot OV-chipkaartdata. Die partijen kunnen tegenwoordig een aanvraag kunnen doen om die toegang te krijgen, maar Translink en de vervoerders hebben tot nog bijna alle aanvragen afgewezen. Het proces om toegang te krijgen blijkt een bureaucratische slangenkuil, die onderzoek en innovatie hindert. Dit vinden Jonathan Seib, bestuurslid van de Stichting OpenGeo, en Tom Kunzler, de adjunct-directeur van de Open State Foundation.

OPINIE – “Op 5 april 2018 stond er in OVPro een artikel over dat het veilig delen van OV-chipkaartdata in zicht zou zijn. Universiteiten, bedrijven maar ook overheden willen al jaren dat deze data beschikbaar komt. Zelfregulering van de OV-bedrijven en TransLink (TLS, uitbater van de OV-chipkaart) zou tot het gewenste resultaat leiden. Bijna een jaar later blijkt de realiteit anders te liggen. OV-bedrijven en TLS hebben een bureaucratische slangenkuil opgezet waardoor onderzoek en innovatie wordt belemmerd. Zelfregulering blijkt niet te werken; dan moeten we het maar verplichten.”

Bureaucratische slangenkuil

“Het proces om toegang tot de data te krijgen blijkt een bureaucratische slangenkuil. Sinds januari 2018 zijn daar maar één of twéé aanvragers doorheen gekomen. De totale doorlooptijd van een aanvraag is een ‘aandachtspunt’, en meerdere aanvragen zijn afgewezen, zo blijkt uit een brief van staatssecretaris Van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat die recent naar de Tweede Kamer is gestuurd. Zelfs een dataverzoek dat CBS heeft ingediend is nog in behandeling; partijen zijn daar ‘over in gesprek’.”

“De procedure is complex: aanvragen worden getoetst op een vijftal criteria. Daarna moet de aanvrager moet op gesprek komen, en wordt de aanvraag door een toetsingscommissie behandeld. We weten alleen dat er OV-bedrijven, TLS en provincies in de toetsingscommissie zitten, niet welke personen. Ook criteria waaraan de commissie toetst zijn evenmin transparant: “toetsingscriteria worden zonodig aangepast door bijvoorbeeld nieuwe inzichten of aangepaste wetgeving”, zo blijkt uit de website van TLS.”

“De afwijzingsgronden lopen ook uiteen. OpenGeo heeft vier uiteenlopende modelverzoeken ingediend om te kijken hoe daarop gereageerd zou worden. Alle verzoeken zijn afgewezen, bijvoorbeeld omdat dataverzoeken geen commercieel doel mogen dienen. Ook data die één vervoerder heeft, wil TLS niet delen: daarvoor moeten verzoekers bij dat individuele OV-bedrijf aankloppen.”

Innovatie delen

“Een van de meest onwenselijke neveneffecten van de bureaucratische slangenkuil die door de OV-bedrijven en TLS is opgetuigd, is dat er alléén toegang wordt gegeven tot de OV-chipkaartdata als de aanvrager aangeeft wat er met de data wordt gedaan. Alle nieuwe, innovatieve producten of onderzoeken die aanvragers willen doen met de OV-chipkaartdata, zelfs als daar geen commercialiteit achter zit, moeten worden gedeeld met de toetsingscommissie, zo blijkt uit het aanvraagformulier. Het resultaat? OV-bedrijven kunnen ook direct zelf aan de slag met de innovatie, en op die manier onderzoekers en bedrijven de pas af te snijden.”

“Hadden OV-bedrijven de geanonimiseerde OV-chipkaartdata via een geautomatiseerde publieke API beschikbaar gesteld, dan was het hele aanvraagproces niet nodig. Ook beschermen we de nieuwe ideeën van onderzoekers en bedrijven. Het wiel hoeven de OV-bedrijven niet opnieuw uit te vinden: de treintijden en actuele vertrekinformatie wordt al geautomatiseerd ontsloten via de Nationale Data OV loketten (NDOV). Dat kan als model gebruikt worden.”

Onwil van vervoerders en Translink

“Terwijl de Randstad dichtslibt, het spoor voller wordt en er méér mensen de auto laten staan, zien we dat er géén informatie beschikbaar is over hoeveel mensen gebruik maken van het openbaar vervoer. Om de huidige en toekomstige mobiliteitsuitdagingen gezamenlijk aan te pakken hebben we toegang nodig tot deze schat aan data. Het is onbegrijpelijk dat OV-bedrijven en TLS de geanonimiseerde OV-chipkaartdata niet willen delen.”

“Ook andere beleidsanalyses op basis van OV-chipkaartdata kunnen niet gemaakt worden. Bijvoorbeeld een onderzoeker die analyses wil maken over reisgedrag bij storingen, loopt tegen een muur aan omdat OV-bedrijven weigeren OV-chipkaartdata toegankelijk te maken. Ook bedrijven zijn op zoek naar deze data, bijvoorbeeld om gepersonaliseerd reisadvies te maken (‘ik wil niet in een drukke trein zitten’). De roep om open data is groot, maar ideeën voor toepassingen of onderzoeken blijven onuitgevoerd door onwil van OV-bedrijven en TLS.”

“Het is ook niet verassend dat een partij zoals de Autoriteit Consument & Markt in augustus 2018 een kritisch rapport heeft gepubliceerd over de toegankelijkheid van OV-chipkaartdata. De ACM gaf de OV-bedrijven daarin nog één kans voor zelfregulering. Eind 2019 zou er een evaluatie moeten plaatsvinden om te kijken of dat effectief is geweest, aldus de ACM. Dat moment zou volgens ons naar voren moeten worden gehaald: nóg langer wachten maakt geen verschil. Het systeem van de OV-bedrijven heeft gefaald.”

Zelfregelering

“In het eerder aangehaalde artikel staat dat er al sinds 2014 wordt gewerkt aan het ontsluiten van informatie. Nu, vijf jaar later, heeft zelfregulering zijn kans gehad. Er moet actie worden ondernomen. De tijd van wachten is voorbij. De sector heeft duidelijk laten blijken zelf geen actie te ondernemen.”

“Het ministerie van IenW moet regie nemen en komen tot wettelijke verplichtingen om data te delen. Er moet een wettelijke grondslag komen waardoor het verplicht wordt voor OV-aanbieders om gebruikersinformatie te ontsluiten, net zoals dat nu ook al verplicht is voor reisinformatie. Gebeurd dat niet, dan kan het zomaar zijn dat de ACM gaat ingrijpen. Alleen als we dat doen, maken we innovatie en onderzoek mogelijk. Alleen dan kunnen we de grote mobiliteitsproblemen van de toekomst aanpakken.”

Stichting OpenGeo werkt aan het vrij beschikbaar maken en houden van geografische informatie. De Open State Foundation werkt aan digitale transparantie door publieke informatie als open data beschikbaar te krijgen en deze toegankelijk te maken voor her-gebruikers.