‘Geen eerlijke marktwerking als NS meedingt op decentrale spoorlijnen’

Op het moment dat NS meedingt naar regionale spoorconcessies, is hier geen sprake meer van eerlijke marktwerking. De NS bezit namelijk veel te veel kennis, te veel materieel en te veel financiën op het Nederlandse spoor. Dit zei minister Jeroen Dijsselbloem deze week tijdens een debat met de Tweede Kamer naar aanleiding van de kabinetsreactie op het rapport van de parlementaire enquêtecommissie Fyra. “Als een monopolist gaat meedingen op onderdelen in een gemengde marktordening, wordt eerlijke marktwerking kwetsbaar.”

De minister wilde zich tijdens dit debat nog niet wagen aan een uitspraak over de positie van NS na 2019. Onlangs sprak NS-topman Roger van Boxtel de wens uit dat NS na 2019 weer zou mogen meedoen met aanbestedingen van regionale spoorconcessies. Dijsselbloem liet echter wel aan de Tweede Kamer weten dat momenteel alleen het kortetermijnperspectief bekend is. Door dit kader alvast op te stellen, weet de NS in ieder geval de komende tijd wat hij moet.

Dit kan allemaal veranderen als meer bekend wordt over het onderzoek naar marktwerking op het spoor. Dijsselbloem: “Wij gaan op korte termijn op verzoek van de Kamer die scenario’s uitwerken. Daar zitten grotere keuzes in voor de NS. Als de Kamer of een nieuwe coalitie of wie dan ook — uiteindelijk gaat het om de meerderheid van de Kamer — besluit om de marktordening en dus ook de positie van de NS weer helemaal te gaan veranderen, is die strategie natuurlijk ook onmiddellijk aan herijking toe.”

Buitenlandstrategie

Hoewel de NS in Nederland voorlopig in ieder geval niet gaat meedingen naar concessies, blijft het bedrijf wel in het buitenland op de vrije markt opereren. Hier is echter geen sprake van een dominante positie op het spoor, zo oordeelde de minister op vragen van de Tweede Kamerleden. Daarom brengt een deelname van NS in het buitenland de eerlijke marktwerking niet in gevaar. Ook is het voordelig voor de Nederlandse reiziger. “Ik denk dat de NS hier oprecht van leert.”

NS loopt bovendien slechts een zeer beperkt risico met haar dochterondernemingen als er ooit iets fout gaat. “Als de dochter van NS in het buitenland failliet zou gaan, gaat de dochter failliet. Abellio heeft een eigen vermogen.” Hij geeft toe dat er op specifieke onderdelen soms wel een garantie nodig is voor een concessie, maar daar is een plafond aan verbonden. Bovendien worden alle concessies door externe deskundigen beoordeeld op het risico en de aantrekkelijkheid. De minister heeft beloofd nog een brief te sturen over de precieze cijfers, zodat de Kamerleden weten wat de eigen buffer van Abellio is en welk deel maximaal kan doorslaan naar de NS. 

Financiële belangen

Tijdens het debat werd de minister direct aangesproken op de verantwoordelijkheid van zijn ministerie in het Fyra-debacle. Hoewel hij die verantwoordelijkheid toegaf, ontkende hij de conclusie dat financiële belangen altijd hebben geprevaleerd binnen het Fyra-dossier. In dat geval zou de NS namelijk nooit zo’n hoog bod hebben gedaan. Pas nadat Tweede Kamerlid Stientje van Veldhoven hem terechtwees dat de enquêtecommissie had geoordeeld dat andere belangen, waaronder financiële belangen, hadden geprevaleerd, liet hij weten zich in deze ‘genuanceerde conclusie’ te kunnen vinden.