Wat wordt de trein van de toekomst in de Noordelijke provincies?

De provincies Groningen en Friesland willen in 2019 of 2020 gaan experimenteren met duurzamere treintypes. Naast de pilot met een waterstoftrein die Groningen gaat uitvoeren, zullen beide provincies ook batterijtreinen testen. Op basis van die experimenten maakt Groningen een keuze voor de techniek. Friesland heeft nu al te kennen gegeven om te kiezen voor een batterijtrein met opportunity charging.

Ricardo Rail en Arcadis bundelden voor dit doel hun krachten en voerden in opdracht van beide provincies een onderzoek uit naar verschillende duurzame treinen. De waterstoftrein van Alstom, waarmee in Groningen wordt proefgereden, is al toegelaten op het Duitse spoor. De batterijtrein met opportunity charging is in Europa nog een redelijk onbekend terrein. Vandaar dat de beide provincies eerst een pilot met deze techniek willen starten.

Vergelijking treinen

“Het voordeel van een batterijtrein of waterstoftrein ten opzichte van een dieseltrein is dat de brandstof goedkoper wordt en de treinen duurzamer en stiller zijn”, legt Martijn Wolf van Ricardo Rail uit. “Wanneer je een batterijtrein met een waterstoftrein vergelijkt, is de batterijtrein goedkoper. Het voordeel van de waterstoftrein ten opzichte van de batterijtrein is echter dat deze een groter bereik heeft.” Het te rijden traject heeft dus invloed op de keuze voor een batterijtrein of waterstoftrein.

Volgens treinfabrikant Alstom heeft haar iLint-waterstoftrein een bereik van meer dan duizend kilometer. Dit komt in de buurt van het bereik van de huidige dieseltrein op de lijnen in Groningen en Friesland. Als er bijvoorbeeld voor een batterijtrein gekozen wordt voor de route tussen Groningen en Leeuwarden, dan dient er ergens op het traject gedeeltelijk bovenleiding aangelegd te worden om tussentijds bij te laden (opportunity charging) mogelijk te maken.

De batterijtreinen kunnen dan zowel op de stations van Groningen, Leeuwarden als de bovenleiding onderweg opladen. Door te kiezen voor deze oplossing wordt de totale laadtijd nabij station Leeuwarden elf in plaats van drie minuten en past dit in de dienstregeling.

Onderhoud treinen

Het onderhoud van de duurzame treinen hoeft “geen show stopper te zijn”, licht Wouter Wiersema van Arcadis toe. “De onderhoudswerkplaats in Leeuwarden is een generieke werkplaats waar onderhoud aan diverse treintypes gedaan kan worden. Het is daardoor prima mogelijk om elektrische, waterstof-, en batterijtreinen te onderhouden.”

“Het wisselt per traject wat de meest gunstige oplossing is. De voordelen van batterij- en waterstoftreinen is dat ze minder geluid produceren, en minder onderhoud nodig is.”

Voorbeeldland

Wolf: “Nederland is met deze proeven een voorbeeldland. In Duitsland is bijvoorbeeld veertig procent van het spoor nog niet geëlektrificeerd. Ook in Engeland en Frankrijk heeft nog een groot deel van het spoor geen bovenleiding. De proeven die wij in Nederland doen, kunnen een voorbeeld zijn voor andere landen.”

Daarnaast zijn batterij of hybride locomotieven (combinatie van diesel en batterijen) volgens hem ook prima in te zetten op rangeerterreinen, waar doorgaans nog veel met diesellocomotieven wordt gereden.

Exploitatie treindiensten

Arriva exploiteert op dit moment de regionale lijnen in de provincie Leeuwarden en Groningen en zal dat ook in de nieuwe spoorconcessie doen die van 2020 tot 2035 loopt. Bij start van deze concessie zal de spoorvervoerder met 18 nieuwe hybride Wink-treinen van Stadler gaan rijden.

Deze treinen rijden op zowel de duurzame diesel Hydrotreated Vegetable Oil (HVO) als batterijvoeding, maar is ook voorbereid om in de toekomst batterijen in enkele minuten op te laden via de bovenleiding. Dit maakt ze geschikt voor gedeeltelijk geëlektrificeerd spoor.

Onderdeel van de plannen is om als onderdeel van de renovatie van de 51 GTW-dieseltreinen van Arriva in 2020, deze voertuigen om te bouwen tot batterijtrein. Daardoor zouden volgens Arriva eind 2021 al batterijtreinen kunnen rijden van Leeuwarden naar Harlingen en Stavoren.

Overgaan naar zero emissie

“Gezien de huidige stand van de techniek en de verwachte technologische ontwikkelingen is het aan te bevelen om in de nieuwe concessie vanaf 2035 volledig over te gaan naar zero emissie”, schrijven Arcadis en Ricardo Rail in het rapport. Tot die tijd is er de mogelijkheid “om pilots te draaien voor detail engineering van het ontwerp en verdere risico’s te beperken”. De organisaties geven aan dat de aankomende periode kan worden gebruikt voor “het maken van een keuze, het aanvragen van vergunningen en het investeren in infrastructuur”.

De provincie Groningen werkt zowel mee aan de proef met de waterstoftrein als de proef met de batterijtrein. De resultaten van beide experimenten worden met elkaar vergeleken. Naar verwachting zullen de eerste resultaten van de pilots in 2020 gereed zijn en kan voor een van de technieken of een combinatie van worden gekozen.