Flixbus klaagt over gesubsidieerde nachttrein van NS en ÖBB

FlixBus is fel gekant tegen de miljoenensubsidie die spoorvervoerders NS en ÖBB van het ministerie van IenW ontvangen om een nachttrein te exploiteren vanaf eind 2020. Daarom heeft het bedrijf een officieel klaagschrift ingediend bij minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat. Bovendien gaat het de Europese Commissie vragen om te handhaven op de PSO-verordening. 

Volgens FlixBus, dat in Nederland vooral bekendstaat als aanbieder van lange afstandsbussen, handelt het ministerie namelijk in strijd met de PSO-verordening en met nationale wetgeving. De PSO-verordening houdt in dat internationaal spoorvervoer ‘open access‘ is en dus dus zonder Public Service Obligations, ofwel een concessie.

De beschuldigingen van het van origine Duitse bedrijf zijn dan ook niet mals. Het spreekt over een speculatieve bieding en geheime onderhandelingen in achterkamertjes, oneerlijke concurrentie en verboden staatssteun. Eigenlijk zou het bedrijf naar de rechter willen stappen, maar dat is niet mogelijk omdat er nog geen juridisch besluit is genomen. Een overleg in november met het ministerie hierover heeft niet het gewenste effect gehad.

Nachttreinen

In oktober van dit jaar besloot het ministerie enkele miljoenen uit te trekken zodat NS samen met de Oostenrijkse spoorvervoerder ÖBB een nieuwe nachttrein tussen Amsterdam, Innsbruck en Wenen kan realiseren. De laatste Nederlandse slaaptrein verdween in 2016, maar door de financiële injectie is er volgens de spoorvervoerders weer ruimte gekomen voor een nieuwe verbinding vanaf eind 2020.

Die geldelijke steun was noodzakelijk, zo meent NS. Topman Roger van Boxtel verklaarde dat een slaaptrein vaak complex te realiseren is en bovendien niet goedkoop is. Dit komt omdat het voertuig door meerdere landen rijdt, relatief veel personeel aan boord heeft en omdat het gebruik van de infra prijzig is. “Europese nachttreinen zijn daardoor vaak niet volledig kostendekkend.”

Speculatief bod

FlixBus, dat zelf op termijn mogelijkheden ziet om op dezelfde route te gaan rijden als de ÖBB NightJet, heeft stevige twijfels bij de noodzaak voor die subsidie. En dat niet alleen, deze subsidieverstrekking is in strijd met de PSO-verordening en een deal tussen het ministerie en de landelijke spoorvervoer over zo’n speculative bid is illegaal. Er zijn namelijk geen criteria vastgesteld waarop het bod wordt beoordeeld.

Dat er sprake was van een speculative bid noemt FlixBus bewezen, omdat ambtenaren dat zouden hebben bevestigd en het bedrijf zelf ook is benaderd om zo’n bod te doen. Het noemt het accepteren van zo’n bod een ‘flagrante schending van de marktordening’. De overheid mag overigens internationale treindiensten subsidiëren, maar alleen als die treindienst in een concessie is opgenomen.

De staatssecretaris of minister kan dit niet zelfstandig doen omdat de trein ook buiten Nederland rijdt, wordt gesteld in het klaagschrift. Daarvoor had ze ook de Duitse en Oostenrijkse ambtgenoten nodig. Bovendien had voor een concessie zeker een jaar vooraf een openbare aankondiging gedaan moeten worden, met vooraf vastgestelde criteria en waarborging van de integriteit.

Hoofdrailnet

Het lijkt er nu op dat deze nachttrein zal worden opgenomen in het hoofdrailnet, dat onderhands aan NS is gegund. Maar de Duitse partij stelt dat dit helemaal niet mogelijk is, omdat deze trein moet worden aangemerkt als een internationale passagiersvervoersdienst. Dat de trein op verschillende Nederlandse stations stopt, doet daaraan geen afbreuk. “Het als binnenlandse trein aanmerken van de ÖBB NightJet om daarmee onrechtmatige subsidie te rechtvaardigen, komt enigszins frauduleus over”, schrijft FlixBus.

Daarover is overigens alleen een politiek besluit genomen; het juridische besluit om de trein in het HRN op te nemen moet nog volgen. Om die reden kan FlixBus dus ook nog niet naar de rechter stappen. Dit tot frustratie van de mobiliteitsaanbieder, die klaagt dat het hierdoor pas zeer laat gerechtelijke stappen kan ondernemen. Het is zelfs mogelijk dat de nachttrein tegen die tijd al bijna rijdt, wat dan weer tot gevolg kan hebben dat NS en ÖBB een schadevergoeding kunnen claimen als de rechter zich achter FlixBus schaart.

Marktwerking

Wel wil FlixBus in de brief benadrukken dat het voorstander is van meer internationale treinen en graag meer aanbieders en meer concurrentie op het spoor ziet. Maar wel via de regels die in Europees verband zijn afgesproken. “Subsidie aan staatsbedrijven die daarmee nog snel hun toch al dominante marktpositie willen verstevigen, zorgt juist voor handhaving van de status-quo, waarin staatsbedrijven onderling de markt geografisch verdeeld hebben en verbeteringen alleen met heel veel geduld en heel veel overheidsgeld gerealiseerd kunnen worden.”

Lees ook:

• Nachttrein naar Innsbruck en Wenen rijdt eind 2020
• Twijfels over subsidie voor internationale nachttrein