‘OV verbeteren door rekening te houden met ander in keten’

COLUMN – Het openbaar vervoer is een grote machine met vele radertjes. En over die machine lijkt het misverstand te bestaan dat als ieder zijn eigen taak zo goed mogelijk uitvoert, de machine het best draait. Het brengt immers het risico met zich mee dat de uitvoering van de ander wordt gedwarsboomd, zo stelt onderzoeker Wijnand Veeneman van TU Delft. In dit nieuwe jaar bepleit hij dan ook het hanteren van een bredere perspectief om de effecten van de eigen keuzes op de anderen in de keten meer in het oog te kunnen houden.

Lees hieronder zijn column.

Het nieuwe jaar is er en dat is een mooi moment voor een wens. En ik wens u een breed perspectief. Dat vraagt misschien om wat uitleg. Vorige week zaterdagochtend zat ik in de trein naar Leeuwarden. We hadden als gezin gepland om in een ruk van Rotterdam naar Leeuwarden te reizen. In Leeuwarden was Serious Request bezig. De trein was vol. Vanwege een wisselstoring tussen Meppel en Steenwijk die vertraging zou opleveren besloten de logistieken van de NS de trein in Zwolle terug te laten keren naar de Randstad. Het was koud en guur op het Zwolse perron, waar alle Leeuwardengangers moesten wachten op de volgende trein.

Teneur

De teneur in een workshop die ik een week daarvoor mocht doen met aanbestedende overheden en vervoerders, is ook illustratief. Er was de nodige overeenstemming: de politiek maakt het aanbesteden knap lastig. Ze heeft te veel eisen en stelt ze te precies. Als de politiek zich eens wat minder met de aanbestedingen zou bemoeien, dan zou het openbaar vervoer een stuk beter kunnen worden. Dat was de teneur.

Het openbaar vervoer wordt bepaald en geleverd door een lange keten van mensen. Van burgers, via politiek en bestuur, autoriteit en vervoersbedrijf, naar chauffeur en reiziger. En langs de zijlijn inspecteurs, onderzoekers en adviseurs. Omdat u deze column leest zit u vast op meerdere plaatsen in deze keten.

Machine 

Het is een grote machine met veel radertjes. Over die machine lijkt het misverstand te bestaan dat als iedereen zijn eigen taak maar zo optimaal mogelijk uitvoert, de machine het best functioneert. Iedereen loopt daarmee hard achter zijn eigen prikkels aan.

Het parlements- en statenlid jaagt herverkiezing na, de gedeputeerde en minister hun politieke belofte, de ambtenaar bij de autoriteit een foutloze aanbesteding, de vervoerder een goed financieel resultaat en de chauffeur een punctuele dienst. En voor de onderzoekers en adviseurs als mijzelf is het lastig genoeg om financiering te krijgen voor het volgende onderzoek of de volgende opdracht voor een rokende schoorsteen. Dus optimaliseren we daar op.

Uitvoering

In de basis is het natuurlijk zo dat je als politicus herkozen zal moeten worden, wil je het openbaar vervoer beter kunnen maken. Dat je als autoriteit een aanbesteding moet doen die stand houdt bij de rechter en als onderzoeker financiering moet krijgen voor dat onderzoek dat het openbaar vervoer zoveel beter kan maken. Maar het risico is nadrukkelijk aanwezig dat je in het nastreven van optimale uitvoering van je eigen taak, je de mogelijkheden voor de ander om zijn taak optimaal uit te voeren dwars zit.

Daarom is het goed in de gaten te houden wat het effect is van jouw keuzes op de anderen in de keten en of die anderen hun werk nog wel optimaal kunnen uitvoeren. Dat is het brede perspectief dat ik u allen toewens. Zodat de logistieken van NS iets meer met de conducteurs communiceren als ze treinen eerder laten keren. Zodat aanbestedende overheden begrijpen dat de politiek er zit om de burger inspraak te laten hebben in de bussen die er zullen rijden.

Keten

Uiteindelijk gaat het om de twee uiteinden van de keten: de burger en de reiziger. Het gaat erom dat er in de keten als geheel klantgericht en maatschappelijk verantwoord wordt ondernomen. Dat vraagt om dat brede perspectief dat over de grenzen van onze eigen taakuitvoering heen gaat. Dat als wij optimaliseren, we rekening houden met de anderen in de keten.

Ik wens u een integraal 2014.

Wijnand Veeneman, onderzoeker Openbaar Vervoer TU Delft.