Sociale veiligheid bij OV-personeel toegenomen in 2012

De sociale veiligheid van het personeel in het stads- en streekvervoer is in 2012 toegenomen ten opzichte van 2010. Dit blijkt uit de nieuwe tweejaarlijkse KpVV Personeelsmonitor stads- en streekvervoer. Chauffeurs, kaartverkopers, toezichthouders en andere medewerkers van openbaar vervoersbedrijven voelden zich in 2012 veiliger bij het uitoefenen van hun werk dan in 2010. Ook waren zij minder vaak het slachtoffer van incidenten. Er is sprake van een landelijke trend, waarbij de grootste verbeteringen zich voordoen buiten de vier grote steden.

De uitkomsten van het KpVV-onderzoek zijn gebaseerd op meer dan 4.000 afgenomen enquêtes. Alle vervoersbedrijven in het stads- en streekvervoer werkten hier aan mee.

Ervaring veiligheid

Het rapportcijfer dat het personeel geeft aan sociale veiligheid stijgt van een 6,5 in 2010 naar een 6,9 in 2012. Dit is de hoogste score van de afgelopen tien jaar. Het oordeel betreft een mix van objectieve veiligheid (incidenten) en subjectieve veiligheid (het gevoel van veiligheid). Het personeel in de vier grote steden beoordeelt de veiligheid in 2012 met een 6,7. Dat is een kleine stijging ten opzichte van de 6,6 uit 2010. In de rest van het land gaat het rapportcijfer voor veiligheid omhoog van 6,5 in 2010 naar 7,0 in het afgelopen jaar.

Uit het onderzoek blijkt dat er nog verschillen zijn in de functie van medewerkers bij hun ervaring van veiligheid. Buschauffeurs, verreweg de grootste groep in de enquête, geven gemiddeld een 7,0. Toezichthouders, die vaker in aanraking komen met agressie en geweld, komen met gemiddeld een 6,7 tot een iets minder gunstig oordeel.

Incidenten

Het percentage medewerkers dat één of meer incidenten heeft meegemaakt, daalde van 64 naar 60 procent. De afname van het aantal strafbare incidenten, zoals bedreiging, mishandeling en diefstal, bedraagt 5 procent. Van de zwaardere incidenten komt bedreiging veruit het meest frequent voor. Zo’n 27 procent van de medewerkers kreeg hier in 2012 mee te maken. Dit is overigens wel een verbetering ten opzicht van 2010 toen nog 31 procent van het personeel slachtoffer werd van bedreiging.

Ook het aantal diefstallen ontwikkelt zich in de goede richting: van 7 procent van de incidenten in 2010 naar 4 procent in 2012. Zorgelijk is wel dat bij strafbare incidenten vaker een wapen of voorwerp wordt gebruikt. De problematiek is niet overal gelijk. 

In de vier grote steden is 71 procent van de medewerkers slachtoffer geweest van een incident, elders in het land is dat 56 procent. Het verschil tussen de G4 en de rest van het land is daarnaast beduidend groter geworden (2010: respectievelijk 66 en 63 procent).

Subjectief gevoel

Naast de feitelijke incidenten zijn ook zaken als angst, frustratie en stress van invloed op de arbeidsomstandigheden. Dit zogeheten subjectieve gevoel van veiligheid is in de afgelopen twee jaar merkbaar verbeterd.

Zo’n 62 procent van de medewerkers geeft aan zich veilig te voelen op het werk (2010: 55 procent). Een minderheid van 4 procent heeft tijdens het werk een onveilig gevoel (2010: 5 procent). De rest voelt zich op de werkplek soms wel en soms niet veilig. Het veiligheidsgevoel ligt in de G4 op een lager niveau dan in de rest van het land, terwijl de grote steden ook verder achterop raakten ten opzichte van andere regio’s. In de G4 voelden meer medewerkers zich in 2012 soms onveilig, elders daalde dit cijfer.

Invoering OV-chipkaart

De invoering van de OV-chipkaart blijkt een gunstige impact te hebben op het veiligheidsgevoel: 21 procent van alle respondenten is zich dankzij de OV-chipkaart veiliger gaan voelen. De belangrijkste redenen hiervoor zijn: een daling van het aantal conflicten met reizigers (59 procent), een afname van het aantal zwart- en grijsrijders (47 procent), minder contant geld in de bus (43 procent) en meer duidelijkheid over tarieven (28 procent). Een kleinere groep van 10 procent is het hier niet mee eens en vindt juist dat de kaart het werk onveiliger maakt.

Het personeel is in 2012 voorts iets positiever gestemd over het gevoerde veiligheidsbeleid van hun werkgever. Zo’n 20 procent vindt dat de vervoerder hard werkt aan meer sociale veiligheid. In 2010 was dit nog 18 procent. Iets meer dan de helft (51 procent) vindt dat het vervoerbedrijf hier wel iets aan doet. Een klein aandeel van 2 procent (was 4 procent) oordeelt dat de vervoerder zich helemaal niet inspant voor een betere veiligheid. Volgens 14 procent doet het bedrijf te weinig en nog eens 14 procent heeft geen mening.

Verbetering

De respondenten komen zelf ook met suggesties op de proppen voor verbetering van het beleid, zoals intensiever toezicht houden, het weren van zwartrijders en randfiguren. Een betere analyse van dadertypen en plekken en tijdstippen waarop het geregeld mis gaat, zou het volgens de medewerkers makkelijker maken om het probleem effectief aan te pakken. Ook voorlichtingscampagnes, bijvoorbeeld op scholen, worden genoemd als maatregel.

Het onderzoek naar de sociale veiligheid in het openbaar vervoer wordt sinds 1993 elke twee jaar uitgevoerd. Dit jaar zijn 19.500 vragenlijsten verspreid. Hiervan kwamen er 4220 ingevuld retour, een responspercentage van 22 procent.

Ted de Bruijn