Technologische innovaties verbeteren sociale veiligheid OV

Verschillende innovaties en technologische ontwikkelingen hebben de afgelopen jaren meegeholpen bij het vergroten van de sociale veiligheid in het OV. Vervoerders gebruiken cameratoezicht in trams, treinen, metro’s en bussen en rusten medewerkers uit met portofoons en tablets om incidenten te melden aan de meldkamer. Daarnaast start NS  binnenkort een pilot met bodycams om het NS-personeel op de stations te beschermen. 

Vervoerders, overheid en politie zijn sinds 2009 actief bezig om het aantal incidenten in het openbaar vervoer drastisch te verminderen. Het dichthouden van OV-chippoortjes vormde voor veel OV-bedrijven een van de eerste maatregelen om de sociale veiligheid op de stations te verbeteren.

Innovatie NS

NS gebruikt veel verschillende innovatieve maatregelen om de sociale veiligheid op de perrons en in de treinen te verbeteren. De bodycams zijn daarbij een nieuw middel.  Dochteronderneming van de NS, Abellio, gebruikte deze bodycams ook al in Glasgow en had daar goede ervaringen mee. Deze camera’s moeten meer gevoel van veiligheid bieden en agressief gedrag tegengaan. Maar het is ook een snellere verbinding met de centrale. “De verbinding is live. Daardoor kan iemand van een afstand actie ondernemen als de medewerker wordt belaagd door bijvoorbeeld een hooligan en geen tijd heeft om de politie in te schakelen”, aldus woordvoerder Edwin van Scherrenburg.

Naast deze bodycams heeft de NS schermen opgehangen in Den Haag Hollands Spoor en op station Rotterdam Lombardijen om te bekijken of mensen zich zo meer bewust zijn van het feit dat ze gefilmd worden. “We willen onderzoeken of mensen zich anders gaan gedragen als ze zien dat ze worden gefilmd”, legt Van Scherrenburg uit. Ook is de NS al enige tijd bezig met het verzamelen en benutten van data over de incidenten in het programma Tutis. Met exacte gegevens over de incidenten, kan de spoorvervoerder vooraf bepalen waar ze beveiligers gaat inzetten.

Sociale veiligheid

Sociale veiligheid staat hoog op de agenda bij de OV-bedrijven en de overheid. Hoewel het aantal incidenten vermindert, geven verschillende vervoerders aan dat de incidenten wel harder en heftiger worden. NS-medewerkers worden ongeveer twee keer per dag geconfronteerd met agressie. Dat loopt uiteen van een doodsbedreiging tot spugen naar de conducteur of beveiligers.

Ook de andere vervoerders geven aan dat reizigers steeds tevredener zijn over de sociale veiligheid in het openbaar vervoer. Bovendien daalde het aantal incidenten bij de meeste OV-bedrijven. HTM  gaf wel dat het aantal gevallen van verbale agressie min of meer gelijk blijft.

OV-chippoortjes

De beste ontwikkeling voor de Rotterdamse vervoersmaatschappij RET was de invoering van de OV-chipkaart, waardoor de poorten op stations werden gesloten. Sinds de invoering van deze kaart is het aantal zwartrijders bij RET tot minder dan een procent gedaald. Woordvoerder Frouke Albers: “Voor de invoering van de OV-chipkaart was dat 14 procent, maar incidenten worden voor 99 procent door zwartrijders veroorzaakt. We hadden niet durven dromen dat het zo ver zou dalen.”

Ook de NS heeft zeer positieve ervaringen met de OV-poortjes op de stations. “Zwartrijders veroorzaken zestig procent van de incidenten. Dus hoe minder zwartrijders, hoe minder gedoe”, aldus Van Scherrenburg. Bij vervoersmaatschappij Connexxion heeft de komst van de OV-chipkaart er met name voor gezorgd dat de buschauffeurs minder contant geld bij zich hebben. Omdat de reiziger digitaal betaalt, lopen chauffeurs minder kans om overvallen te worden.

Tablets

De RET gebruikt sinds korte tijd tablets om de werksituatie voor medewerkers en de informatievoorziening voor reizigers te verbeteren. De medewerkers op de bus, tram en metro hebben tablets bij zich waarmee ze niet alleen passagiers onderweg kunnen helpen, maar ook agressie en vandalisme kunnen melden en makkelijker met collega’s in contact blijven.

“Door deze tablets wordt het personeel op straat gemakkelijker gemaakt om het werk uit te voeren,” vertelt Albers. “Wanneer we vroeger iemand een OV-verbod gaven, moest alles op papier verspreid worden. De aangifte moest worden opgemaakt en er moest een foto worden verspreid. Nu krijgen we met een druk op de knop de juiste mensen te pakken.”

Afname incidenten

Bij het Haagse HTM verminderde het aantal incidenten van 140 in 2011 naar 40 in 2014 door alle maatregelen die de organisatie de laatste jaren heeft genomen. Het gebruik van bodycams gaat de vervoerder een beetje ver, maar ze houden technologische innovaties zeker wel in de gaten. “Er is steeds meer mogelijk met techniek”, aldus woordvoerder Marijke Poppelier. “De optie tot gezichtsherkenning bij overtreders is bijvoorbeeld interessant, al verwacht ik niet dat deze ontwikkeling in het komende jaar wordt ingevoerd.”

HTM maakt nu al gebruik van cameratoezicht in haar trams en bussen en heeft ervoor gezorgd dat alle incidentmeldingen zijn geautomatiseerd. Meldingen worden dus direct gemeld aan een centrale meldkamer of de ‘bijsturing’ die in dat geval van een afstand hulp kan inschakelen.

Portofoons en ‘handhelds’

Daarnaast hebben de trambestuurders portofoons tot hun beschikking waarmee ze om hulp kunnen vragen en hebben de BOA-controleurs en beveiligers de zogenaamde ‘handhelds’ bij de hand. Deze apparaten worden gebruikt om de OV-chipkaarten te controleren maar ze kunnen ook worden ingezet door de veiligheidsmedewerkers. Hierop staat de informatie die de medewerkers nodig hebben om hun functie kunnen uitvoeren.

Toch gelooft de woordvoerder van HTM niet alleen in techniek. Poppelier: “We gebruiken deze apparaten al jaren en techniek alleen is niet voldoende. We zetten vooral in op het opleiden van onze mensen. Onze medewerkers krijgen een uitgebreide training en dat heeft positieve gevolgen voor de cijfers voor sociale veiligheid in het OV.”

Combinatie mankracht en techniek

Geen van de OV-bedrijven gelooft dat mankracht te vervangen is door technologie om de sociale veiligheid te verhogen. Camera’s alleen zijn niet genoeg om het gevoel van sociale veiligheid te verhogen. Daarom proberen alle vervoerders hun mensen goed op te leiden, zodat ze adequaat kunnen inspringen in tijden van nood. “Ieder incident is er natuurlijk één te veel”, aldus Poppelier van HTM. “Maar met al deze maatregelen worden er steeds stappen gezet in de richting van een veiligere situatie voor onze reizigers en medewerkers.”

Inge Jacobs