Boete van 313 euro voor geweldspleging in Utrechts OV

Geweld in het OV kost een vervoerder al snel enkele honderden euro’s door verloren manuren, interne gesprekken en soms inzet van traumahulp. Daarom gaat de Utrechtse vervoerder U-OV de kosten direct verhalen op de dader, die daarvoor kan rekenen op een boete van 313 euro bovenop de normale boete. “Soms is het niet alleen genoeg om aan te geven wat onze normen en waarden zijn in het openbaar vervoer. We hebben dan hardere maatregelen nodig”, aldus de Utrechtse gedeputeerde Jacqueline Verbeek-Nijhof. “Een sanctie en het verhalen van de schade zijn dan de enige oplossing.”

U-OV is de eerste vervoerder die de samenwerking aangaat met SODA, wat staat voor Service Organisatie Directe Aansprakelijkheidsstelling. Dit houdt in dat de vervoerder de veroorzaakte kosten na een aanhouding – in het OV komen die kosten uit op 313 euro – mag verhalen op de dader.

Bovendien gaan Qbuzz, Syntus, Arriva, Connexxion, de provincie Utrecht én de politie beter samenwerken en meer informatie delen over incidenten. “Zo kunnen we het OV niet alleen veiliger, maar ook aantrekkelijker maken voor de reizigers”, aldus gedeputeerde Verbeek.

Objectief bedrag

Het bedrag van 313 euro is objectief berekend. “Niemand realiseert zich er wat intern bij ons allemaal plaatsvindt na zo’n incident als we de hele keten nalopen”, vertelt Michel van den Munckhof, concessiedirecteur van U-OV. “Een BOA of toezichthouder is na een incident toch enkele uren van de dienst af, waarin hij niet kan controleren en hij moet intern elke gesprekken voeren. Soms komt er zelfs traumahulp bij kijken, wat wij als vervoerder natuurlijk graag aanbieden. We moeten behoorlijk wat stappen zetten voordat zo’n casus is afgerond en die stappen kosten geld.”

Het is voor het eerst dat een vervoerder in het Nederlandse openbaar vervoer die schade direct wil gaan verhalen op de dader. “De ervaringen die wij opdoen tijdens de pilot vormen een blauwdruk die landelijk ingezet kan worden”, vertelt Van den Munckhof. Volgens hem wordt er dan met name in de andere drie grote steden met warme belangstelling gekeken naar de proef, omdat zij bij succes ook de schade willen gaan verhalen. Er wordt zelfs gehoopt dat die dreiging van die 313 euro een afschrikwekkende werking heeft. Van den Munckhof: “Maar andere vervoerders kijken ook met argusogen, want het kan natuurlijk ook dat het uitdelen van een boete juist extra geweld oproept.”

De proef wordt gesteund door het ministerie van Veiligheid en Justitie, want SODA is op andere plekken al een groot succes.”OV-medewerkers worden bespuugd, bedreigd, mishandeld en soms zelf neergestoken”, vertelt Lisette de Bie van het ministerie. “Dit heeft grote impact op de medewerkers. We hebben gemerkt dat door SODA het aantal incidenten in de retail met meer dan 40 procent is verminderd. En voorkomen is altijd beter dan genezen.”

Trias

Alleen de boete is niet voldoende. Hoewel het aantal incidenten in het OV namelijk niet echt stijgt, worden ze wel erger, met onder andere het gooien van stenen naar bussen en het bespugen van OV-medewerkers. Daarom is vorige week ook een samenwerkingsconvenant ondertekend door Qbuzz, Syntus, Arriva en Connexxion en de politie Midden-Nederland. Nu delen zij gegevens met elkaar in de Trias Database. Daarmee wordt het voor de betrokken partijen gemakkelijker om informatie over incidenten uit te wisselen en daders en daderprofielen met elkaar te vergelijken.

“Door de uitwisseling van data over de daders vergroot de pakkans”, aldus Verbeek. Het succes daarvan staat of valt met een goede samenwerking tussen vervoerders, opdrachtgevers en de handhavende instanties, dus politie of justitie. Dit wordt ook toegegeven door de deelnemende vervoerders. “Informatie delen is belangrijk in de bestrijding van hufterigheid”, aldus Emile Broersma van Syntus. We willen incident-gestuurd acteren vervangen door informatie-gestuurd acteren, zodat we kunnen voorkomen dat een incident plaatsvindt.”

NS

Voor de politieregio Midden-Nederland doen nu vier vervoerders mee, namelijk Qbuzz, Syntus, Arriva en Connexxion. Hoe meer partijen informatie delen via de Trias Database, hoe beter dat is. “We hopen dat ook dat NS ook wil aanhaken, want op die manier kunnen we een nog veel groter net uitgooien en de pakkans nog verder verbeteren”, aldus Verbeek. Bovendien is de overlap tussen daders aanzienlijk. “De NS vervoert deels dezelfde mensen als wij”, stelt Jan Politiek van Arriva. “Je weet dat je vaak dezelfde daders en daderprofielen hebt.”

Door nog meer data toe te voegen in de database, is er volgens Politiek veel te winnen voor een betere veiligheid in het OV. Er wordt namelijk hecht samengewerkt met de politie en daardoor kunnen veelplegers sneller gepakt worden. Ervaring heeft uitgewezen dat geweldplegers in het OV vaak al op de radar staan bij justitie. Politiek: “We zien dat dit convenant een verhoging en verbetering van het veiligheidsgevoel veroorzaakt – zowel voor personeel als voor reizigers – maar dat ook meer zaken worden opgelost.”

Verwarde personen

Deze database alleen is echter niet voldoende, zo meent Broersma. “Ik pleit voor informatiedeling, maar ook voor voldoende en adequate training voor onze mensen om om te gaan met verwarde personen. Ik ben ervan overtuigd dat er veel incidenten ontstaan omdat onze mensen niet getraind zijn op de omgang met verwarde personen. Laten we dus niet alleen investeren in omgang met agressie, maar ook in de omgang met reizigers met deze stoornis.

Hij pleit ook voor stappen om de inzet van BOA’s gemakkelijker te maken, onder andere door de module vrij te geven voor ROC’s, zodat ROC’s de module openbaar vervoer kunnen gaan geven. Als laatste wil hij dat alle BOA’s landelijk bevoegd worden. “Dan lopen we niet langer tegen de grenzen van concessies aan en hoeven we na een concessiewisseling geen 3 maanden te wachten voordat iemand weer beëdigd is. Dit zijn tools om gezamenlijk op te trekken.”