Bijna 41 miljoen boete voor NS vanwege machtsmisbruik in Limburg

De Autoriteit Consument en Markt legt aan NS een boete op van 40.950.000 euro voor de onregelmatigheden bij de aanbesteding in Limburg in 2014. ACM oordeelt dat de spoorvervoerder misbruik maakte van haar economische machtspositie en zo de concurrentie heeft gedwarsboomd. NS bestrijdt misbruik te hebben gemaakt van de economische machtspositie en heeft al bezwaar aangetekend.

NS wordt beboet voor twee overtredingen. Ten eerste zou de vervoerder een verlieslatend bod hebben gedaan, om de concurrenten te hinderen. Ten tweede wordt NS door ACM veroordeeld voor het gebruik van vertrouwelijke informatie van een voormalige Veolia-directeur, van het doorspelen van die informatie aan dochtermaatschappij Abellio en het hinderen van concurrenten door op verzoeken om informatie traag of onvolledig te reageren en de onzekerheid over de kosten te verhogen.

Limburg als pilot

ACM is zeer negatief over het verlieslatende bod dat NS zou hebben ingediend, omdat het ministerie van Infrastructuur en Milieu de Limburgse aanbesteding als pilotproject zag voor verdere decentralisaties van het spoor. “De NS wilde voorkomen dat op deze manier het pad zou worden geëffend voor een verdere decentralisatie van het hoofdrailnet”, meent ACM. Volgens de waakhond was het daarom van essentieel belang voor de NS om de aanbesteding voor het regionaal openbaar vervoer in Limburg te winnen.

Met een verlieslatend bod kregen de andere inschrijvers op de aanbesteding geen eerlijke kans, omdat zij het bod van NS nooit zouden kunnen evenaren of overtreffen zonder zelf verlies te lijden, ook al zouden zij net zo efficiënt zijn als de NS. “De spoormarkt kan alleen goed functioneren als alle spelers zich aan de spelregels houden. Regionale aanbestedingen van openbaar vervoer zorgden de afgelopen 20 jaar voor meer reizigers en goede dienstverlening. Daar hebben reizigers baat bij. De ACM vindt een forse boete op zijn plaats”, aldus Chris Fonteijn, de voorzitter van de ACM.

Reactie NS

De toezichthouder baseert zich hier op interne e-mails en andere documenten, maar NS ontkent stellig zich zijn machtspositie te hebben misbruikt en geen verlieslatend bod ingediend te hebben. Bovendien zegt de spoorvervoerder dat de benadering van ACM nieuw is en daarom verstrekkende gevolgen zal hebben voor de spoorsector én voor toekomstige aanbestedingen en investeringen die het bedrijf doet. Dit besluit van de ACM heeft namelijk geen betrekking op de overtreding van de Spoorwegsector, maar op de bescherming van de concurrentie in het algemeen.

De spoorvervoerder heeft al via een bezwaarschrift aan ACM gevraagd om het besluit te heroverwegen. “ACM komt tot dat oordeel op basis van een eigen analyse van het bod dat NS heeft ingediend, waarbij ACM onder meer uit gaat van lagere reizigersaantallen. ACM stelt, op grond van een normenkader dat zij zelf heeft bepaald, dat de bieding van NS niet aan de interne rendementseis zou voldoen. NS betwist dat zij een verlieslatend bod zou hebben gedaan bij de aanbesteding van het openbaar vervoer in Limburg. Het bod voldeed ook aan de interne rendementseis”, aldus de vervoerder.

Het bezwaar van NS wordt gesteund door minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën, omdat het voor hem niet duidelijk is waar de grens ligt tussen een scherp en een verlieslatend bod. “Ik steun het besluit van NS om bezwaar aan te tekenen. Ik vind het belangrijk dat het ACM-besluit wordt getoetst en dat we daarmee onder meer duidelijkheid krijgen over de definitie van een verlieslatend bod. De eerste stap hiervoor is het maken van bezwaar.”

Boete

Hoewel ACM erkent dat NS al maatregelen heeft genomen om herhaling te voorkomen, vindt de waakhond het toch nodig om deze boete alsnog op te leggen. “Een bedrijf kan niet aan een boete ontkomen door achteraf maatregelen te nemen. Het kwaad is dan al geschied. Daarbij sluiten de maatregelen niet voor honderd procent uit dat de NS in de toekomst nog eens ‘in de fout gaat’.” Door de afschrikwekkende werking van zo’n boete moeten nieuwe overtredingen dus voorkomen worden.

Wel benadrukt de waakhond dat die boetes altijd proportioneel moeten zijn. “De boete moet dus een passende straf vormen voor de NS én ertoe aanzetten dat de NS en andere ondernemingen in het vervolg de wet naleven.” Het boetebedrag is nu gebaseerd op de gemiddelde opbrengst van de Limburgse concessie gedurende één jaar plus een verhoging omdat NS niet onmiddellijk medewerking heeft verleend aan het onderzoek van de ACM. Wettelijk gezien mocht ACM een boete opleggen die boete maximaal 10 procent van de geconsolideerde omzet bedraagt.

Reiziger

De vervoerder stelt ook dat de reiziger uiteindelijk de vruchten zal plukken van deze boete en dat er geen sprake is van een broekzak-vestzak-verhaal. “Een boete draagt eraan bij dat zij in de toekomst op een eerlijke manier concurreren. Dat komt ten goede aan de consument. De consument is immers op de langere termijn gediend bij een vervoerder die in concurrentie met anderen het beste aanbod doet (prijs/kwaliteit). Als de NS de beste is, dan wint zij ook de concessie. Maar dat kun je alleen weten als de NS op basis van een eerlijk bod de concessie wint. De NS hoeft de tarieven niet te verhogen om de opgelegde boete te kunnen betalen, dit kan in mindering worden gebracht op de winstuitkering aan de Staat.”