Gedeputeerde Zuid-Holland: niet meer aanbesteden op laagste prijs

De mobiliteitsopgave voor de provincie Zuid-Holland is fors. Aan de ene kant wordt het in de Randstad steeds drukker, terwijl het op het platteland juist steeds rustiger wordt. “In het diverse Zuid-Holland hebben we alles en we hebben dus ook alle bijbehorende problematiek”, stelt de Zuid-Hollandse gedeputeerde Floor Vermeulen van Verkeer en Vervoer.

De provincie heeft een behoorlijk aantal projecten op het wensenlijstje staan. Dan gaat het bijvoorbeeld om een uitbreiding van de RandstadRail en betere spooraansluitingen, maar ook het aanpakken van knelpunten op de weg en in de haven.

Geen gratis geld

Een behoorlijke lijst waarvoor een flinke duit nodig is. Vermeulen: “Wij moeten in gezamenlijkheid met de Rijksoverheid forse investeringen doen. Daarbij moeten we het budget op een dusdanige manier investeren dat we het ook nog kunnen terugbetalen. Er is namelijk geen gratis geld in Nederland. Linksom of rechtsom moeten we het terugbetalen.”

De wens van de Mobiliteitsalliantie voor één miljard per jaar extra is door het Rijk niet ingewilligd. Hoewel investeringen van het Rijk volgens de gedeputeerde altijd nodig zullen zijn, moet daarom ook gekeken worden naar andere mogelijkheden. “Het is belangrijk om lessen uit het verleden te trekken. Uit ieder huis dat bij de lijn tussen Alphen en Gouda wordt gebouwd, wordt een bijdrage geleverd aan de bouw van stations. Dit is een mooi voorbeeld van bijdragen uit de woningbouw.”

“Het is geen rocket science; de voorbeelden liggen op tafel”, vult Vermeulen aan. “Toch lijken we nu niet in staat om keuzes te maken en de businesscases daarvoor dicht te krijgen. Terwijl we uit het verleden al weten hoe het werkt, of je nu een Hyperloop of een tramlijn probeert te financieren. Het belangrijkste is het maken van keuzes en wij weten als regio heel goed welke projecten we willen.”

Bereikbaarheid

Een belangrijk project is het bereikbaar houden van Rotterdam en Den Haag. De directeuren van vervoerders RET en HTM en de MRDH uitten al eerder hun zorgen over de drukte hier. Zij pleitten voornamelijk voor extra investeringen in het OV. Dit is inderdaad nodig, maar de gedeputeerde acht het onmogelijk om de auto volledig uit de binnenstad te weren. Bepaalde mensen zijn namelijk afhankelijk van hun auto en ook zijn auto’s bijvoorbeeld nodig voor de distributie van pakketten. “Het is altijd en/en. De auto blijft soms nodig, maar je kunt auto’s in de steden ook niet bovenop elkaar parkeren.”

De verwachting is dat de mobiliteitsmarkt de komende jaren flink gaat veranderen en daarom is het belangrijk dat de provincie ontwikkelingen goed in de gaten blijft houden. Nieuwe ontwikkelingen volgen elkaar snel op. Vermeulen erkent dat hij drie jaar geleden verwachtte dat het niet zo hard zou gaan met de zero emissie-bussen. De DAV-concessie is onlangs gegund – een concessie waarin dertig elektrische bussen gaan rijden.

Open blik

“Ik denk niet dat we over tien jaar allemaal in een vliegende taxi zitten, maar ze zijn er wel al. De wereld gaat erg snel. Dit soort ontwikkelingen houdt ons er alert op dat de dingen heel rap kunnen veranderen en dat we hier een open blik voor moeten houden. Soms moet je als aanbestedende overheid geld neerleggen en de marktpartijen uitdagen. Dat doen wij dus ook.”

Dit is ook gedaan bij de OV-concessie rondom de Drechtsteden. In overleg met marktpartijen, consumentenorganisaties en gemeenten is bepaald wat er nodig en mogelijk was. Aan de ene kant werd zo enthousiasme gecreëerd bij de mogelijke inschrijvers, aan de andere kant werd ook kennis van de markt benut. Vermeulen: “Dit zie je bij wegprojecten ook – we krijgen daardoor steeds meer concurrentiegerichte dialoog en zo haal je bij iedereen het beste naar boven.”

Rol provincies

De gedeputeerde heeft gemerkt hoe belangrijk het is dat provincies hun rol pakken als regisseur van een proces en het verwachtingspatroon duidelijk maken. “We willen niet meer aanbesteden op laagste prijs, maar op het maximale resultaat. Hoe kan ik voor mijn euro zoveel mogelijk rendement voor de samenleving realiseren? Dat is een andere vraag dan: hoe kan ik zo goedkoop mogelijk aanbesteden? Dat deden we in crisistijd, maar daar heeft niemand iets aan gehad.”

In de concessie DAV worden nu ook stappen gezet in het maatwerk in het openbaar vervoer. Dit is een turbulent thema binnen de OV-markt. Enkele projecten zijn al uitgerold in andere concessies, maar daar hebben we wel gemerkt dat veranderingen in het aanbod niet te snel moeten gaan voor reizigers. Daarom worden de veranderingen in de concessie rondom de Drechtsteden geleidelijk geïntroduceerd.

Flexibel vervoer

In eerste instantie zal dus gewerkt worden met normale lijndiensten, die later flexibeler worden. “De vraag zal op bepaalde plekken groeien en op andere plekken minder groot worden”, legt Vermeulen uit. “We zetten zwaar in waar reizigers zijn, maar willen ook op de plaatsen waar minder vraag is een passend aanbod doen. Qbuzz zal het flexibele concept allereerst naast de normale lijndienst aanbieden. Vervolgens wordt gekeken of ze het bestaande concept kunnen verminderen op basis van de vervoersvraag en de reizigers kunnen verleiden om gebruik te maken van het flexibele concept. Daardoor kunnen mensen wennen.”

Het werkt volgens de politicus niet om de wijzigingen abrupt door te voeren. Die kennis zal ook worden meegenomen als in Zuid-Holland Noord gepoogd wordt om het wmo-vervoer en het OV met elkaar te integreren. “Dit doen we niet als bezuiniging, maar om het hele vervoer beter te organiseren. Daarbij kunnen we mensen niet confronteren met een stap van A naar Z in één keer. Dat moet op een zorgvuldige manier. En ook hier geldt: we kunnen het geld maar één keer uitgeven, dus dat willen we zo slim mogelijk doen.”

Reizigers

In de ogen van Vermeulen zal het reizigersvervoer uiteindelijk zodanig veranderen dat reizigers niet langer willen reizen met één specifieke modaliteit. Zelfs nu gebruiken reizigers vaak al meerdere modaliteiten, al gebeurt dit vaak onbewust. Daarom moeten zij goed gewezen worden op alle opties om een reis af te leggen. “Wij willen dat mensen de keuze maken om hun auto te stallen op station Bleizo, zodat ze niet in de file staan. Dat soort keuzes moet je bieden – dat wordt de uitdaging van de mobiliteitsaanbieders.”

De grote toekomstvraag is nu nu of de huidige OV-bedrijven de rol van mobiliteitsaanbieder gaan vervullen of dat Uberachtige diensten in dit gat springen. Vervoerders functioneren dan als leveranciers van de voertuigen en chauffeurs. “Dat vind ik heel spannend. Maar de overheid moet wel meekijken en zijn rol als marktmeester goed oppakken. Je wilt niet dat straks een soort Airbnb het hele systeem overhoop haalt. Je ziet nu dat het niet altijd positief uitpakt. Daarom moeten we regelgeving opstellen en duidelijkheid creëren aan de voorkant.”