Met het versoepelde thuisadvies zal de trend van stijgende reizigersaantallen waarschijnlijk onverminderd doorzetten. Maar zal dit meer gespreid over de dag en week gebeuren? De OV-sector is er niet gerust op dat dit werkelijkheid wordt. “Ik ben bang dat we weer snel in het oude gedrag terugvallen”, vertelt Pedro Peters van OV-NL.

Inmiddels mogen werknemers in overleg met de werkgever weer een deel van de week naar kantoor. De OV-sector merkt ook weer weerstand om het reisgedrag structureel te veranderen. Peters: “We doen echt de oproep aan zowel het kabinet als werkgever, andere werkgevers én scholen: alsjeblieft, zorgt dat spreiding in stand blijft of beter wordt. Maar ik ben daar niet heel optimistisch over.” Onlangs sprak NS-directeur Marjan Rintel ook haar twijfels uit dat thuiswerken echt de nieuwe norm wordt.

Niet op dezelfde dag

Hoe vreemd het ook klinkt: het thuiswerken is juist positief voor de sector. Thuiswerken kan namelijk zorgen voor meer spreiding in de week en dus een mogelijk einde aan de hyperspits. Op langere termijn zorgt dit voor meer ruimte in de voertuigen om de verwachte reizigersgroei op te vangen. “Dan is het wel belangrijk dat thuiswerken niet door iedereen op maandag en vrijdag wordt gedaan. Dat is wel waar we bang voor zijn. Dan krijgen we alsnog superspitsen op dinsdag, woensdag en donderdag”, is de vrees van Peters.

Dan is er ook het gespreid reizen over de dag. Thuis eerst de mail wegwerken voordat je naar kantoor gaat en gespreide lestijden van onderwijsinstellingen moeten het nieuwe normaal worden. Dat vraagt om medewerking van werkgevers en scholen. Ook hierover bestaan zorgen, al was de samenwerking met scholen afgelopen jaar goed en wordt er overlegd over nieuwe spreidingsafspraken na de zomer.

“Door corona en het kabinet werd vorig jaar afgedwongen dat lestijden gespreid moesten, anders mochten scholen niet open. We merken nu toch dat er vanuit het onderwijs meer weerstand ontstaat. Die zeggen: waar blijven andere werkgevers? Waar blijft het Rijk als grote werkgever?” De overheid zou bij uitstek als werkgever van tienduizenden ambtenaren het goede voorbeeld kunnen geven, vindt Peters. “Hoe goed zou het werken als het ministerie aan spreiding gaat doen?” Het Rijk heeft inmiddels uitgesproken om in de toekomst meer hybride te gaan werken, schreef staatssecretaris Stientje van Veldhoven vrijdag in een Kamerbrief.

Hybride werken is hard gegeven

Werkgeversvereniging AWVN denkt dat het met het hybride werken wel goed gaat komen, zegt Jannes van der Velde. AWVN voert momenteel onder verschillende werkgevers onderzoek uit naar ‘het nieuwe werken’. “Net als we een half jaar geleden voorzagen zal de norm zijn dat mensen die thuis kunnen werken, dat in doorsnee twee dagen in de week doen. Dat is een vrij hard gegeven.”

Bedrijven hebben volgens Van der Velde ingezien dat thuiswerken goed te regelen is en dat de technische infrastructuur ervoor aanwezig is. Dat geldt ook voor bedrijven waar dit niet gebruikelijk was, zoals in het MKB of de industrie. “Het idee is wel dat het meer met het soort werk te maken heeft, dan met bedrijfsgrootte. Voor werk achter een bureau maakt het niet of dat bureau thuisstaat of op kantoor. Ook cultuur speelt een rol: meer autonomie voor de werknemer moet daarin passen.”

Eigen werktijden bepalen

Hoewel het onderzoek van AWVN zich niet richt op spreiding, zijn er wel signalen dat werknemers structureel meer mogelijkheden krijgen hun eigen werktijden te bepalen. Dat werkt spreiding in de hand, al lijkt het er in zijn algemeenheid niet op dat hier hele harde harde afspraken over worden gemaakt. Van der Velde: “Bedrijven zullen zich toch laten leiden door de praktijk van de dag. Vanuit het perspectief van de werknemer kun je wel verwachten dat die vraagt om regelmaat.”

Verspreid over het land zijn er wel initiatieven om gespreid reizen vast te leggen, zoals in Noord-Holland. Hier maakten ruim twintig werkgevers met in totaal zo’n 40.000 medewerkers vorig jaar afspraken over spreiden van werktijden en verkeer.

Niet weer de boot missen

Hoe zit het eigenlijk met de werknemer? Is die wel bereid om anders te gaan werken en reizen? Afgelopen jaar zijn tal van onderzoeken gedaan onder onder meer OV-reizigers. Onderzoek als die van de TU Delft en NS, het Landelijk Reizigersonderzoek en het Nationaal Zakelijke Mobiliteitsonderzoek laten dezelfde trend zien: deels op kantoor, deels achter de keukentafel. Marjan Rintel, president-directeur van NS, zei dus onlangs in het Financieele Dagblad te verwachten dat thuiswerken beperkt zal blijven tot één of anderhalve dag.

Voor de OV-sector zit er niets anders dan reizigers op het hart te drukken om gespreid te (blijven) reizen, want vervoerders kunnen dit zelf niet afdwingen. Pedro Peters van OV-NL ziet daarom graag dat het kabinet actiever en dwingender wordt op dit gebied. “Ik wil duidelijk zeggen dat er hele goede voorbeelden zijn van samenwerkingsverbanden, maar we zijn er al jaren in overleg. Als het nu niet kan, hebben we wéér de boot gemist voor de komende tien jaar. Als we het zelfs na corona met elkaar nog niet redden om te spreiden…”

Lees ook:

• Is het einde van de hyperspits in het OV in zicht?
• Inholland gaat lestijden spreiden om drukte in het OV te voorkomen
• RET-directeur: corona zorgde voor mega-experiment in spreiding