Marktwerking op het spoor: lagere kosten en betere kwaliteit

Afzien van meer marktwerking op het spoor betekent het laten lopen van een grote kostenbesparing en waarschijnlijk ook het accepteren van een matige kwaliteit. Het management van NS kan het initiatief nemen om het vervoer op het hoofdrailnet te verkavelen, zodanig dat het in gedeelten kan worden aanbesteed. Dat schrijft Jan Zaaijer, oud-directeur van OV-bedrijf BBA en oud-voorzitter KNV Taxi op OVPro.nl.

OPINIE – Het Nederlandse spoorbeleid hinkt op twee gedachten, aldus Rikus Spithorst in een column op OVPro. Volgens hem moet de overheid kiezen voor volledige marktwerking, of voor het organiseren van het vervoer als overheidstaak, dat wil zeggen in een rijksdienst. Een duidelijke keuze is in het belang van de reiziger. Ik deel de onvrede van Rikus Spithorst over het aarzelende overheidsbeleid, maar ik ben het niet eens met zijn conclusie. Voortploeteren op de ingeslagen weg is beter dan in een vlaag van besluitvaardigheid een verkeerde keuze maken.

Wat is er bereikt?

In de loop van de tijd zijn er twee vervoermarkten op het spoor opengesteld voor concurrentie, te weten het regionale personenvervoer en het spoorgoederenvervoer. Ik geloof niet dat Rikus Spithorst deze verworvenheden zou willen opgeven. Het regionale personenvervoer is weer vitaal en veel belangrijker dan vroeger. Zonder de openstelling van de markt voor concurrentie zou er van het internationale spoorgoederenvervoer weinig zijn overgebleven.

Marktwerking

Marktwerking bestaat uit ontvlechting van belangen, verzakelijking van verhoudingen en het organiseren van concurrentie. Het is geen wondermiddel. Sommige onderwerpen lenen zich niet voor marktwerking, sommige andere wel. Marktwerking is lastig. Om een overheidsmonopolie te veranderen in een goed systeem van marktwerking moet er, gespreid over een aantal jaren, veel werk worden verzet.

ProRail

De ontwikkeling en het beheer van railinfrastructuur is geen onderwerp van marktwerking. Daar is iedereen het wel over eens. Er is niemand te vinden die ProRail wil onderwerpen aan concurrentie of van plan is de aandelen ProRail te koop aan te bieden. Er zijn wel twee verbeteringen denkbaar. De eerste is de omvorming van ProRail tot een rijksdienst. De Rijksdienst ProRail wordt dan net zo gepositioneerd en aangestuurd als Rijkswaterstaat. Het is een beproefde oplossing. Door samenwerking kunnen kennis en ervaring van beide diensten beter worden benut.

Rijswaterstaat onderhoudt een uitgebreid detailhandelsnetwerk, de tankstations. Het is, naar analogie, aanbevelenswaardig het beheer van de winkels op de stations over te brengen van NS naar de Rijksdienst ProRail. De voordelen hiervan zijn: meer focus binnen NS op het vervoer en het wegnemen van een concurrentievervalsend element ten opzichte van de andere personenvervoerders.

Meer marktwerking

In het personenvervoer op het spoor moet de marktwerking worden uitgebreid. Dit is geen ideologische, maar een praktische kwestie. Marktwerking in het vervoer, in het bijzonder de invoering van concurrentie, leidt tot veel lagere kosten bij dezelfde of betere kwaliteit. Met Rikus Spithorst vind ik dat het tijd is voor een beslissing, maar dat is geen neutrale kwestie. Afzien van meer marktwerking betekent het laten lopen van een grote kostenbesparing en waarschijnlijk ook het accepteren van een matige kwaliteit.

NS

Het management van NS kan het initiatief nemen om het vervoer op het hoofdrailnet te verkavelen, zodanig dat het in gedeelten kan worden aanbesteed. In het ontwerp van deze verkaveling moet het belang van de reiziger leidend zijn. Met dit initiatief kan NS zich bevrijden van het belaste verleden. De rijksoverheid zou moeten beslissen een van de kavels op een realistische termijn aan te besteden.

Als we willen dat NS voor een ander deel van het vervoer nog beschermd moet worden tegen concurrentie, mag het bedrijf niet aan deze aanbesteding deelnemen. Erg is dat niet, want in het buitenland zijn er uitbreidingsmogelijkheden genoeg.

Jan Zaaijer