Regeerakkoord: meer NS-sprinters aanbesteden in regionale concessies

De nieuwe regering is van plan om meer sprinterdiensten uit het hoofdrailnet aan te besteden in regionale OV-concessies. Aan die regionale concessies mag NS als marktpartij gewoon meedoen. Dat staat in het regeerakkoord dat op dinsdag is gepresenteerd door VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Dit besluit is genomen om tot een regionaal geïntegreerd aanbod van trein, tram, metro en bus te komen.

Daarbij wordt nu gekeken naar één of meer lijnen tussen Apeldoorn-Enschede, Zwolle-Groningen/Leeuwarden en Dordrecht-Breda. Ruim een jaar geleden verkondigde NS een andere strategie te gaan volgen, waarin de spoorvervoerder beloofde voorlopig niet mee te dingen naar regionale concessies. Dit was een opdracht van minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën, na de aanbestedingsfraude in Limburg en het Fyra-debacle. NS moest eerst bewijzen dat het de kerntaak goed kon vervullen.

Regionale spoorconcessies

Dijsselbloem vond dat NS niet zou mogen meedingen naar regionale spoorconcessies. In een debat met de Tweede Kamer zei de minister dat er in zo’n geval geen sprake meer was van eerlijke marktwerking, omdat NS te veel kennis, materieel en financiën bezit. De fraude tijdens het aanbestedingsproces in Limburg was hier een voorbeeld van. NS ontwikkelde een nieuwe strategie waarin het beloofde om tot 2019 niet in te schrijven op regionale concessies, retail af te stoten en Qbuzz te verkopen.

NS-directeur Roger Van Boxtel liet echter wel weten te hopen dat NS na 2019 weer zou mogen meedoen met regionale spoorconcessies. FMN-voorzitter Anne Hettinga sprak in reactie daarop van een ‘lege huls’, omdat er tot 2019 helemaal geen regionale spooraanbestedingen plaatsvinden. In dit regeerakkoord wordt al gesproken over een combinatie tussen de MerwedeLingelijn en de sprinterdienst tussen Dordrecht en Breda. Voor de MerwedeLingelijn is de aanbesteding al begonnen en de nieuwe concessie gaat hier in op per 1 december 2018.

Marktwerking

Het regeerakkoord gaat ook kort in op de positie van NS in Nederland en laat weten dat de optie voor meer marktwerking wordt opengehouden. Hier wordt overigens eerst de midterm-review in 2019 afgewacht. “In deze tussentijdse evaluatie van de concessie van NS bekijken we ook verschillende opties voor het eigendom en de exploitatie van stations na 2025”, valt te lezen in het akkoord. Voor de HSL-Zuid geldt dat NS de prestatie-indicatoren moet halen. Anders zal het vervoer op de HSL-Zuid opnieuw worden aanbesteed.

Rover laat weten zowel voor- als nadelen te zien. De reizigersorganisatie pleitte al eerder voor een nieuwe hoofdrailnetconcessie, waarbij de sprinters moeten worden aanbesteed. Maar de organisatie is minder te spreken over de verhoging van de BTW op trein- en buskaartjes van 6 naar 9 procent. “Duurzaam vervoer is noodzakelijk, voor het milieu en om Nederland bereikbaar te houden. Rover vindt deze prijsverhoging in het OV dan ook zeer onverstandig.”

Reactie NS

NS laat in een reactie weten niet alle maatregelen uit het regeerakkoord te zien als verbeteringen. Het is volgens de spoorvervoerder een risico om de sprinter-lijnen uit het hoofdrailnet te halen en te gaan aanbesteden. “De reiziger wil sneller, vaker en direct met de trein reizen. Het opknippen in meerdere kleine concessies leidt tot versnippering, vaker overstappen en slechtere aansluitingen.”

Ook de BTW-verhoging is geen verstandig besluit. “Als deze verhoging wordt doorgevoerd op het OV, terwijl de autokosten grofweg gelijk blijven wordt de trein als duurzaam alternatief minder aantrekkelijk. NS brengt de gevolgen hiervan in kaart. De verwachting is dat door de BTW-verhoging elke dag duizenden reizigers minder de trein nemen.

Mobiliteitsalliantie

Een groot deel van de mobiliteitssector heeft dit jaar de handen ineengeslagen, om voorafgaand aan de formatie van een kabinet enkele speerpunten op de agenda te kunnen zetten. Het ging hierbij onder andere om een meer integrale kijk op mobiliteit, extra geld en een minister van Mobiliteit. Het nieuwe kabinet zegt toe met stedelijke regio’s afspraken te maken over financiering van verdere uitbreiding van het OV en de wet- en regelgeving wordt aangepast, zodat openbaar vervoer- en taxibedrijven flexibel en vraaggericht vervoer.

Het kabinet geeft geen gehoor aan de wens voor jaarlijks 1 miljard euro extra, al wordt er wel degelijk meer geld in mobiliteit gestoken. Tot 2021 investeert het kabinet in totaal 2 miljard euro ‘voor een inhaalslag in infrastructuur’. Dit bedrag wordt verdeeld tussen weg, water en openbaar vervoer. Hier bovenop komt nog een eenmalig bedrag van 100 miljoen voor fietsinfrastructuur en fietsparkeervoorzieningen. Vanaf 2021 gaat het budget structureel met 100 miljoen euro omhoog.

Brancheorganisatie KNV is blij dat het Regeerakkoord erkent dat er behoefte is aan meer duurzame vervoersmogelijkheden zoals spoor en lightrail in onder meer stedelijke regio’s en van en naar Schiphol. “KNV is blij met deze extra investeringen. Evenwel concludeert KNV dat het investeringsniveau te laag is. Hiermee wordt achterstand opgebouwd, die in de toekomst weer ingehaald zal moeten worden.”

ProRail

Spoorbeheerder ProRail wordt omgevormd tot een zelfstandig bestuursorgaan met eigen rechtspersoonlijkheid (zbo). Dit houdt in dat ProRail zal worden ondergebracht bij de overheid. Het traject daarvoor is al in gang gezet door demissionair staatssecretaris Sharon Dijksma, die hiermee hoopte beter te kunnen sturen op de financiën en prestaties van de spoorbeheerder. ProRail is nu nog een besloten vennootschap met een eigen raad van commissarissen. In de nieuwe structuur valt het bedrijf onder de directe verantwoordelijkheid van het ministerie.

ProRail zegt in een reactie op het regeerakkoord dat het omvormen van de organisatie “niet over één nacht ijs gaat” en de “grootst mogelijke zorgvuldigheid” vraagt. Een structuurwijziging vereist dat de spoorwegwet wordt aangepast, er nieuwe wetgeving moet worden geschreven die moet worden bekrachtigd door de Tweede en Eerste Kamer. De spoorbeheerder benadrukt dat de stakeholders goed moeten worden meegenomen in het proces.