Onderzoek: duizenden vluchten schrappen door Europees HSL-netwerk

Er kunnen jaarlijks ruim 130.000 vluchten op Schiphol geschrapt worden door een goed HSL-netwerk per trein in Europa aan te leggen. Momenteel kiest slechts 27 procent van de reizigers ervoor om voor korte tot middellange reizen in de trein te stappen, maar dat neemt bij een beter HSL-netwerk toe tot wel 65 procent. Dit blijkt uit een onderzoek van ingenieursbureau Royal HaskoningDHV. 

Zij kregen de opdracht om deze studie te doen van de Natuur en Milieufederatie Noord-Holland, Greenpeace en Natuur & Milieu. Deze partijen willen het aandeel trein vergroten, omdat een groot deel van de vluchten naar of vanaf Schiphol naar steden tot 750 kilometer vliegt. De trein is op die afstanden een alternatief waardoor flink minder CO2 wordt uitgestoten.

Investeringen

“Nederland en Europa moeten snel investeren om het HSL-netwerk tussen stadskernen in Europa af te maken”, vindt Sijas Akkerman, directeur van de Natuur en Milieufederatie Noord-Holland. “Dat scheelt jaarlijks bijna 1 megaton aan CO2 en 133.000 vluchten vanaf Schiphol. Dit is een goede investering voor het klimaat. Bovendien scheelt het geluid- en ultrafijnstofoverlast voor omwonenden van Schiphol.” Het aantal dagelijkse vluchten kan door zo’n netwerk afnemen van 244 stuks op dit moment naar 59 stuks, zonder dat de reiziger er langer over doet om op zijn bestemming te komen.

Akkerman is daarom van mening dat aanvullende financiering vanuit het Europese Klimaatbeleid gerechtvaardigd is. Verder benadrukt hij dat zowel de Nederlandse overheid als de spoorsector zelf meer moeten doen om het boeken van tickets en de dienstverlening gemakkelijker te maken. De meeste reizigers ervaren dat de reisinformatie en tickets voor treinreizen moeilijker vindbaar zijn dan bij vluchten en worden gehinderd door de onzekerheid van goede begeleiding als de reis ongepland wordt onderbroken.

Onderzoek

Het ingenieursbureau heeft in het onderzoek gekeken naar het concurrerend vermogen van de trein in vergelijking met het vliegtuig, mits er enkele verbeteringen worden doorgevoerd in het internationale treinverkeer. Daarvoor is gekeken naar 31 bestemmingen die gelegen zijn op afstanden tussen de 200 en 750 kilometer vanaf Amsterdam. Op basis hiervan concluderen de onderzoekers dat een verdere uitbreiding van de luchtvaart in Nederland helemaal niet nodig is.

Foto loopt door onder tekst

Alleen al door een verbetering van de internationale dienstregeling, de juiste inzet van materieel en een verbetering van dienstverlening kan het aantal internationale treinreizigers verdubbelen. Volgens Royal HaskoningDHV kunnen op die manier circa 89.000 vluchten op Schiphol geschrapt worden. Nog beter zou dus een echt Europees HSL-netwerk zijn. Daardoor zijn jaarlijks 133.000 vluchten niet meer nodig.

Dit komt met name omdat de reis per trein op die manier beduidend korter wordt qua reistijd. Reistijd is voor veel reizigers een doorslaggevende factor. Van alle reizigers die jaarlijks naar Londen, Parijs, Frankfurt, Hannover, Liverpool, Stuttgart en Bremen gaan, wordt geschat dat 80 procent voor de trein zou kiezen als die via een optimaal hogesnelheidsnet zou rijden. Zelfs door het internationaal treinverkeer te optimaliseren door operationele barrières te slechten en de informatie te verbeteren, is de verwachting dat het percentage treinverkeer in de modal split toeneemt van de huidige 13 procent tot 27 procent.

Uitdagingen HSL

Op dit moment liggen er wel enkele hogesnelheidslijnen, maar dit kan beter. De bestaande lijnen zijn namelijk vooral gericht op nationale belangen, die moeten zorgen voor een goede bediening van de steden. Tussen Frankrijk, Engeland, België en Nederland is bijvoorbeeld wel een HSL-infrastructuur tot stand gekomen, maar met name in Nederland en België is hierbij nog steeds voorrang gegeven aan kleinere plaatsen. “Doorgaande verbindingen zijn moeilijk in te passen en de snelheid rondom de stations is laag”, vermeldt het onderzoek.

De onderzoekers komen met een voorstel voor een internationaal hogesnelheidsnetwerk, waarbij treinen maar om de 200 á 300 kilometer stoppen en er zeker 300 kilometer per uur gereden kan worden. “Via dit netwerk maakt de reiziger grote sprongen door Europa en op zorgvuldig gekozen knooppunten kan de reiziger overstappen op het onderliggende langzamere intercity- en regionale netwerk.”

Tekst loopt door onder figuur

Kosten

Om dit internationale netwerk tot stand te brengen, moet er circa 3310 kilometer nieuwe HSL-infrastructuur worden aangelegd, zo schat het ingenieursbureau. Op basis van voorbeelden van de aanleg van vergelijkbare infrastructuur, houdt Royal HaskoningDHV rekening met kosten van 25 miljoen euro per kilometer. In totaal is er dus 78 miljard nodig om dit netwerk aan te leggen. De onderzoekers wijzen erop dat het European Environment Agency (EEA) jaarlijks 35 miljard beschikbaar heeft voor spoorinfrastructuur en ook 55 miljard euro voor de weginfrastructuur.

De investering is dus fors, maar de voordelen zijn ook groot. Zo neemt de CO2-uitstoot bij een goed functionerend HSL-netwerk door heel Europa af met 998 miljoen kilogram, omdat er zo veel vluchten op korte en middellange afstanden geschrapt kunnen worden. Daarmee vermindert de uitstoot voor deze reizen substantieel. Ook de uitstoot van NOx vermindert fors met bijna 40 procent.

Prijs vliegtuig

De partijen die opdracht hebben gegeven voor dit onderzoek, vinden het belangrijk om de reiziger beter te wijzen op de mogelijkheden van de trein. Dit kan dus door de dienstverlening te optimaliseren en door beter spoor aan te leggen. Ook voor de overheid ligt er een taak, want de prijs is nog steeds een erg belangrijke reden waarom reizigers voor het vliegtuig kiezen. “Door vliegen vrij te stellen van belasting op kerosine en tickets krijgen consumenten nu een oneerlijke keuze”, meent campagneleider Cas van Kleef van Greenpeace.

Van Kleef: “Het vliegtuig, de meest klimaat-onvriendelijke vervoersoptie, wordt door de overheid het meest aantrekkelijk en voordelig gemaakt. Dit is de wereld op z’n kop natuurlijk. Het wordt tijd dat de overheid echte klimaatkeuzes maakt en kiest voor de trein.” De opdrachtgevers van dit onderzoek adviseren het kabinet eerst te praten over een optimale inzet van het gebruik van de trein, voordat gekeken wordt naar de groei van de luchtvaart.