Twijfels over rechtsgeldigheid wet aanbestedingsvrijheid OV

De Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland (FMN), het CDA en VVD hebben ernstige twijfels over de houdbaarheid van de aangenomen wet aanbestedingsvrijheid OV grote steden in verhouding tot Europese richtlijnen. De praktijk moet echter uitwijzen of de wet daaraan voldoet. Wanneer een partij vindt dat de wet wordt overtreden, kan er naar het Europese Hof worden gestapt. Het Hof kan dan oordelen of de wet in strijd is met Europese regels.

De wet maakt het mogelijk voor Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht om een openbaar vervoersconcessie aan een eigen gemeentelijk vervoersbedrijf te verlenen, zonder dat daarvoor een aanbesteding nodig is.

Europese regels

FMN stuurde op 14 september hierover een brief aan de Europese Commissie met vragen over de mogelijke strijdigheid van het wetsvoorstel met Europese regels. Het CDA en VVD vroegen om uitstel in de Eerste Kamer om de reactie van de Europese Commissie af te wachten. Een meerderheid van de Eerste Kamer wilde geen uitstel.

Dinsdag werd voor de wet gestemd. CDA, VVD en SGP stemden tegen de wet, onder meer omdat zij het in strijd is met Europese regelgeving achten. Eerste Kamerlid Maria Martens van het CDA: “Wij betreuren dat men niet heeft wilen wachten op de antwoorden van de Europese Commissie.”

Bezuinigingen hoog op agenda

Roos Zevenboom van FMN: “Wij zijn hier niet blij mee. Zeker omdat het onderwerp bezuinigingen nu hoog op de agenda staat. Daarnaast is het merkwaardig dat er voor deze wet is gestemd, terwijl het nog onduidelijk is wat de gevolgen zijn van een overname van de aandelen van HTM door de NS”, stelt Zevenboom.

De reactie van de Europese Commissie heeft geen invloed meer op de wetgeving omdat de Eerste Kamer al heeft ingestemd met de wet. Alleen als het Europese Hof na een klacht zal oordelen dat de wet in strijd is met Europese regelgeving kan dat de wet aangepast worden. Nederlandse wetgeving mag niet in strijd zijn met Europese regelgeving.

Onderaanneming

Martens: “De wet lijkt op een aantal punten in strijd te zijn met Europese regels. Onder andere als het gaat om onderaanneming door een interne exploitant, verboden staatssteun en het feit dat aanbesteding de regel is en inbesteding uitzondering moet zijn. Als het vervoer bijna vijftig procent van de markt beslaat, dan is het de vraag of het daar nog aan voldoet.”

“Ook is het de vraag of de mogelijkheden die de wet biedt voor een interne exploitant om bij aanbesteding mee te dingen, wel in overeenstemming is met Europese regels”, stelt Martens. Bijvoorbeeld als een gemeentelijk vervoersbedrijf in zou schrijven op een aanbesteding in de provincie Noord-Brabant.

Gemiste kans

Vertragingen in de boekhouding zou de controle op overtredingen van Europese regels moeilijk maken. Daardoor kan onterechte staatssteun en kruissubsidies pas laat worden opgemerkt. Verder vraag het CDA zich af of het feit dat niet alleen de stad maar de hele stadsregio wordt uitgezonderd van aanbestedingsplicht wel in lijn is met de Europese regels.

Volgens Zevenboom is het aannemen van de wet een slechte zaak, omdat uit de resultaten van de afgelopen jaren blijkt dat aanbesteden in het ov werkt. “Het is goedkoper, de klantvriendelijkheid is gestegen en de punctualiteit en de aansluitingen zijn verbeterd. Aanbestedingen hebben bij de vervoerders die aangesloten zijn bij FMN bovendien voor veertig procent reizigersgroei gezorgd.”

Transparantie belangrijk

“De grote steden houden zich te veel vast aan hoe het was. We moeten met onze tijd meegaan. De voordelen van aanbesteden zijn nog steeds te halen. Wij hopen dat een stad als Amsterdam die kans pakt”, stelt Zevenboom namens FMN.

Eerste Kamerlid Martens: “De vraag is eigenlijk of de Nederlandse politiek wel concurrentie wil toelaten en marktprijzen in beeld wil krijgen. Wij vinden dat kostenbeheersing, het belang van de reiziger en de burger en transparantie zwaarder wegen dan dat grote steden de volledige zeggenschap houden.”

Marieke van Gompel