Kosten en spoorordening blokkeren landelijk enkelvoudig inchecken

Er komt geen enkelvoudig in- en uitchecken op het Nederlandse spoor. De benodigde kosten voor deze uitrol zijn fors hoger dan de verwachte baten en bovendien botst het met de huidige marktordening op het spoor. Dat schrijft staatssecretaris Stientje van Veldhoven aan de Tweede Kamer na advies van het Nationaal Openbaar Vervoer Beraad (NOVB).

Al jaren wordt gezocht naar een oplossing voor het enkelvoudig in- en uitchecken. Op dit moment moet een reiziger bij een doorgaande reis opnieuw inchecken als hij overstapt naar een andere vervoerder. Dat gaat nogal eens fout en kost een reiziger bovendien tijd. Om mogelijke oplossingen uit te proberen, werd in 2017 een proef uitgevoerd op de Valleilijn.

Wel besloot de Autoriteit Consument & Markt (ACM) dat de pilot slechts 12 maanden mocht duren en moesten maatregelen genomen worden om te voorkomen dat er concurrentiegevoelige informatie kon worden uitgewisseld tussen Connexxion en NS.

Kosten

Die proef heeft bijgedragen aan het besluit om enkelvoudig inchecken niet te realiseren. Dit blijkt namelijk allesbehalve gemakkelijk. Ten eerste kost dit naast eenmalige ontwikkel- en invoeringskosten van circa 22 miljoen ook nog eens jaarlijks 7,7 miljoen voor onderhoud aan het systeem en de verdeling van de opbrengsten bij concessiegrensoverschrijdende ritten. Dat komt dus uit op 104 miljoen euro tussen 2019 en 2034.

Dat terwijl de bereikte tijdswinst en bespaarde kosten slechts geschat worden op in totaal 14,1 miljoen euro over 15 jaar. De financiële baten zijn dus fors lager dan de kosten. Bovendien zijn er al verschillende maatregelen genomen om een foute incheck te voorkomen. Het NOVB heeft berekend dat in 2017 11,7 miljoen reizen werden gemaakt met meerdere vervoerders, waarbij in 211.000 gevallen bij de verkeerde paal werd ingecheckt. Dat is een percentage van 0,06 procent.

Marktordening

Ten tweede zorgt het marktmodel op het spoor er nu voor dat enkelvoudig in- en uitchecken niet eenvoudig te realiseren is. Er rijden namelijk meerdere vervoerders op het spoor die hun eigen tarieven aanhouden. Op basis van de in- en uitcheck wordt vastgesteld hoeveel geld een vervoerder behoort te krijgen. Dat is veel lastiger bij enkelvoudig inchecken. Dit speelt vooral op parallelle routes of op trajecten waar door meerdere vervoerders op wordt gereden.

Een oplossing hierin is het harmoniseren van de tarieven en de opbrengstverdeling, maar dit kan alleen geregeld worden door wetgeving en dus de concessiehouders. Een oplossing is bijvoorbeeld het gelijktrekken van de tarieven op alle samenlooptrajecten en parallelle trajecten. Dit betekent echter dat vervoerders niet meer kunnen concurreren op de prijs van het kaartje of een goedkoper abonnement. Een andere optie is het vooraf maken van afspraken over de verdeling van de omzet. Het werkelijke aantal reizigers telt dan niet langer mee.

Volgens Van Veldhoven is het ook een mogelijkheid om de bestaande concessies aan te passen of om compensatieregelingen te treffen met de huidige vervoerders. Dit zou bijvoorbeeld kunnen via een verhoging van de subsidies. Die wederzijdse afhankelijkheid van de verschillende tariefbevoegde partijen is echter onomkeerbaar. Dit alles heeft het NOVB ervan overtuigd dat enkelvoudig inchecken niet voor de hand ligt en de staatssecretaris is het daarmee eens.

Verbeteringen

Dit betekent overigens niet dat enkelvoudig in- en uitchecken nu volledig van de baan is, want op bepaalde trajecten is het wel degelijk mogelijk. Incidentele reizigers moeten bijvoorbeeld een los kaartje kunnen aanschaffen. Nu al hoeven reizigers op de Overijsselse treinen niet meer opnieuw in te checken als ze overstappen van Arriva naar Keolis. Als enkelvoudig inchecken mogelijk is op regionaal niveau, moet dit uitgerold worden, vindt het NOVB.

Bovendien wordt verder gewerkt aan een app met locatiebepaling. Dit kan de situatie voor reizigers waarschijnlijk veel gemakkelijker maken, maar de NOVB erkent dat lang niet alle reizigers hiervan gebruik zullen willen maken. Toch wordt de ontwikkeling van dergelijke apps doorgezet. Dit is al getest in de pilot op de Valleilijn en is nu nog niet landelijk inzetbaar, maar heeft veel potentie. Er is namelijk geen stelselwijziging nodig als frequente reizigers GPS-tracking koppelen aan een account. Vanaf 2020 zal gestart worden met de voorbereidingen voor een gefaseerde landelijke uitrol.

Reiziger

In 2017 is het toch nog ruim 200.000 keer voorgekomen dat een reiziger zich bij de verkeerde OV-chippaal heeft ingecheckt. Dat is een klein percentage en neemt bovendien af. Maar toch is het een obstakel dat volgens reizigersorganisatie Rover zo snel mogelijk moet verdwijnen. De reizigersorganisatie verwacht van de vervoerders en overheden dat het probleem van ‘omchecken’ niet meer voorkomt bij de nieuwe betaalmethoden, die momenteel worden ontwikkeld.

“Een stationsinrichting met rijen poortjes van verschillende merken OV en met overstappaaltjes op de perrons wordt steeds gênanter”, aldus Rover-directeur Freek Bos. “Het OV maakt zich zo voor incidentele reizigers onbegrijpelijk en zelfs voor geroutineerde reizigers bij tijd en wijle tot valkuil”.

Lees ook:

• Eén incheck bij overstap tussen regionale treinen in Overijssel
• NS en Connexxion van start met enkelvoudig inchecken op Valleilijn